Sprawa ta wynikła na gruncie działalności gospodarczej Agnieszki Z. Zaskarżyła ona do sądu decyzję ZUS Oddział w Legnicy, który zakwestionował podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zadeklarowane w maksymalnej wysokości.
ZUS uznał, że odwołująca się kobieta prowadziła pozorną działalność gospodarczą. Polegała ona na sprzedaży towarów na portalu internetowym Allegro i to w dodatku w ramach pomocy mężowi w jego biznesie, który wykonywał pracę na rzecz swojego pracodawcy. Co więcej, zastrzeżenia wiązały się z ciążą ubezpieczonej, która niebawem po wejściu do systemu skorzystała z zasiłku.
Czytaj: Umowa na czas określony a ciąża - fakty i mity!>>
Czy sąd może oceniać stan finansów na przyszłość?
Sądy obu instancji oddaliły odwołanie ubezpieczonej twierdząc, że ZUS był uprawniony do korekty wymiaru składek.
W skardze kasacyjnej ubezpieczona zakwestionowała twierdzenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, który uznał, że ustalenie dochodu w podanej wysokości było przedwczesne, gdyż na początku działalność nie mogła przynosić wysokich obrotów. Oczywiście sąd musi dokonać przybliżonej wysokości przyszłego dochodu, tyle, że nie wiadomo na jakim etapie. I na podstawie jakich wskaźników finansowych? Zdaniem pełnomocnika skarżącej, sąd powinien oprzeć się na deklaracjach ubezpieczonych.
W sprawie Agnieszka Z. odwołała się do uchwały SN z 21 kwietnia 2010 r. o sygnaturze II UZP 1/10 która stanowi, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Czytaj w LEX glosy do tej uchwały:
- Pacud Radosław, Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne - dopuszczalność kontroli przez organ rentowy wysokości zadeklarowanej składki. Glosa do uchwały SN z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10 >
- Łaga Maciej, Możliwość kwestionowania prawidłowości i rzetelności zadeklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przez osobę ubezpieczoną z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Glosa do uchwały SN z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10 >
SN w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odroczył rozpoznanie skargi kasacyjnej do czasu podjęcia uchwały przez powiększony 7-osobowych skład .
Zagadnienie prawne brzmi: Czy organ rentowy w przypadku podjęcia działalności gospodarczej przez ubezpieczonego, nie negując tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, jest uprawniony do weryfikacji podstawy wymiaru składek na te ubezpieczania w sytuacji, gdy w początkowym okresie prowadzenia tej działalności ubezpieczony deklaruje podstawę wymiaru składki, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach, zaś w kolejnych miesiącach realizuje się ryzyko socjalne, którego wystąpienie było pewne w momencie rozpoczęcia działalności gospodarczej?
Zobacz procedurę w LEX: Kontrola zawyżania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne >
Czytaj też: Ulga na start - odpowiedzi na 6 najczęstszych pytań>>
Potrzebne jednolite rozwiązanie
Sędzia sprawozdawca Bohdan Bieniek tak wyjaśniał problem: Skarżąca ubezpieczona zadeklarowała maksymalną podstawę wymiaru składki, która w początkowym okresie działalności nie znajduje odzwierciedlenia w przychodach i rozmiarze tej działalności.
Należy pamiętać, że prawo to sztuka stosowania tego, co dobre i słuszne – przypomniał na marginesie sędzia Bieniek. – Pytanie, czy ZUS ma prawo dokonywać kontroli jest sprzężone z argumentem, czy sąd może godzić się na sytuację, w której może być podejrzenie instrumentalnego stosowania prawa przez włączenie się do systemu ubezpieczeń społecznych.
Sprawdź w LEX: Na jakiej podstawie ZUS może kwestionować wysokość podstawy zadeklarowanej przez przedsiębiorcę? >
Do tej pory orzecznictwo Sądu Najwyższego, które wykształciło się po uchwale II UZP 1/10, w większości wypadków wyłączało z ubezpieczenia takie osoby, twierdząc, że działalność nie jest prowadzona, bo nie są spełnione przesłanki w obecnie obowiązującym art. 3 ustawy Prawa przedsiębiorcy (poprzednio art.2).
Mamy zatem dwie sytuacje:
- Działalność, która nie spełnia ustawowych cech może być traktowana jako działalność wychodąca poza te ramy ( sprzedaż na Allegro), pozoruje działalność,
- Działalność w ramach ustawy
W stosunku do pracowników ZUS może obniżyć podstawę wymiaru zasiłku. Jeśli by SN w składzie 7 sędziów rozstrzygnął problem w sposób jednolity, to ubezpieczeni unikną rozbieżnych orzeczeń w tej sprawie. I nie trzeba będzie ponownie wracać do tego zagadnienia.
Sygnatura akt III USKP 22/22, postanowienie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 9 lutego 2023 r.
Więcej w LEX:
