Przedmiotem kontroli Trybunału był art. 58 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ustawodawca unormował w nim kwestię zwolnienia z obowiązku wykazania pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w dziesięcioleciu poprzedzającym zgłoszenie wniosku o rentę lub powstanie niezdolności do pracy.
Zróżnicowanie ubezpieczonych
Zwolnienie to dotyczy ubezpieczonych całkowicie niezdolnych do pracy, posiadających okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w wymiarze wynoszącym co najmniej 25 lat – dla kobiety i 30 lat – dla mężczyzny.
Czytaj też: Zawieszanie renty rolniczej – po interwencji RPO ministerstwo analizuje możliwość zmian>>
Biorąc pod uwagę, że zakresem zaskarżonej regulacji nie zostali objęci ubezpieczeni posiadający okresy ubezpieczenia rolników, o których mowa w art. 10 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Trybunał zbadał, czy taka konstrukcja zaskarżonego przepisu nie prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnej ubezpieczonych w zakresie realizacji ich prawa do zabezpieczenia społecznego.
Czytaj w LEX: Renta z tytułu niezdolności do pracy - komentarz praktyczny >>
Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis ustanawia wyjątek od obowiązku posiadania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Zatem - umożliwia uzyskanie prawa do renty przez tych ubezpieczonych, którzy legitymują się ogółem długim stażem składkowym (25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny) wyłącznie w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych.
Trybunał Konstytucyjny wskazał, że tak określony wyjątek mieści się w kompetencji ustawodawcy mającego znaczny margines swobody w określaniu zasad przyznawania określonych świadczeń służących realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego, w tym wypadku prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Czytaj w LEX: Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w orzecznictwie Sądu Najwyższego >>
Niepełny okres składkowy
Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że brak w kontrolowanym przepisie regulacji umożliwiającej zaliczenie okresów podlegania ubezpieczeniu rolników nie może zostać uznany za naruszenie istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Nie można bowiem wykazać naruszenia istoty prawa do zabezpieczenia społecznego w odniesieniu do tego, czego ustawodawca nie miał obowiązku uregulować, realizując art. 67 Konstytucji.
Ustawodawca, wprowadzając art. 58 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w żaden sposób nie zawęził prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Celem tego przepisu jest bowiem rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa do świadczeń rentowych przez objęcie nimi osób niezdolnych do pracy, którzy jednocześnie legitymują się długim stażem ubezpieczeniowym w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych, a nie spełniają jednego z warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, to jest warunku posiadania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
Czytaj w LEX: Uwzględnianie okresu nieskładkowego - LINIA ORZECZNICZA >>
Odrębne regulacje dla rolników
Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że powszechny system ubezpieczeń społecznych jest odrębnym od ubezpieczenia społecznego rolników reżimem ubezpieczeniowym, który posiada inne cechy i odmiennie reguluje uprawnienia wynikające z realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego. Systemy te są uregulowane w odrębnych aktach prawnych, a ponadto różnią się sposobem tworzenia funduszu ubezpieczeniowego. Co istotne, w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych, w przeciwieństwie do systemu ubezpieczeń rolniczych, wysokość świadczeń jest co do zasady ekwiwalentna do ciężarów ponoszonych przez ubezpieczonych i płatników składek ubezpieczeniowych – stwierdził sędzia TK Jakub Stelina.
Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że prawo do zabezpieczenia społecznego należy traktować jako zespół praw wzajemnie powiązanych, na które składają się w szczególności uzupełniające się prawo do ubezpieczenia społecznego, zaopatrzenia społecznego i pomocy społecznej. Nie było zatem podstaw do uznania, że kontrolowana regulacja w jakikolwiek sposób narusza istotę prawa do zabezpieczenia społecznego.
Sygnatura akt SK 75/19, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 kwietnia 2023 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
