Mówiąc o pracy w niedziele należy zacząć od podstawowej kwestii, czyli przedziału godzinowego, który za taką pracę jest uważany. Kodeksowa praca w niedziele nie jest bowiem tożsama z pracą w niedzielę kalendarzową. Według art. 151(9) par. 2 k.p.,  za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę przypadająca na godziny od 6:00 w kalendarzową niedzielę do 6:00 następnego dnia, chyba że u pracodawcy obowiązują inne godziny. „Niedziela kodeksowa” trwa zatem od  6:00 w niedzielę kalendarzową i kończy się o 6:00 w poniedziałek. Pracodawca może w przepisach wewnętrznych inaczej oznaczyć niedzielę i święto (np. od 0:00 do 24:00). 

Więcej piszemy o tym w Legal Alert

Czytaj również: Praca w wolne soboty w samorządzie wymaga rekompensaty>>

Czytaj w LEX: Praca w niedzielę, święto oraz dni wolne od pracy - komentarz praktyczny >>>

Minimalna liczba niedziel wolnych

Z tak rozumianą niedzielą związana jest zasada wynikająca z art. 151(12) k.p.  - pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy.

- Art. 151(12) k.p. nie precyzuje, jak liczyć te cztery tygodnie. Można więc przyjąć, że rytm, w jakim podwładnemu będzie udzielana wolna niedziela, jest niezależny od okresów rozliczeniowych i w zasadzie powinien być odnoszony do układu tygodni w roku kalendarzowym. Natomiast z uwagi na to, że ten przepis nie określa początku czterotygodniowego okresu, w jakim ma przypadać wolna niedziela, pracodawca wywiąże się z tego wymogu, jeśli w każdym dowolnie wybranym czterotygodniowym okresie będzie przypadać co najmniej jedna niedziela wolna od pracy – czytamy w piśmie GIP z 4 sierpnia 2009 r. (nr GPP-459-4560-49/09/PE/RP).

Bierzemy zatem pod uwagę każdy okres kolejnych 4 tygodni, w których zawsze znaleźć się musi przynajmniej jedna wolna niedziela. Podstawowym błędem jest przyjęcie, że niedziela wolna ma być zapewniona w kolejnych odcinkach 4 tygodniowych, po zamknięciu którego to odcinka rozpoczynalibyśmy liczenie nowego, tzn. że w ciągu np. 8 tygodni wystarczające byłoby, by zapewniona została pierwsza i ostatnia niedziela wolna. W tym przykładzie pracownik miałby bowiem 6 kolejnych tygodni bez wolnej niedzieli.

Przykład: Pracownik zaplanowaną ma pracę w trzy kolejne niedziele. Czwarta z kolei niedziela musi być dniem wolnym od pracy.

Skoro za pracę w niedzielę  uznajemy pracę we wskazanym wyżej przedziale godzinowym to wolna niedziela oznacza wolne w całym tym przedziale.

Przykład: Pracownik ma zaplanowaną pracę od godz. 6:00 do 14:00 w trzy kolejne niedziele. Tydzień po trzeciej niedzieli, w poniedziałek kalendarzowy zaplanowano mu rozpoczęcie pracy o godz. 5:30. W tym przypadku – zakładając, że pracodawca nie zmienił godzin granicznych niedzieli wynikających z przepisów Kodeksu pracy - pracownik nie będzie miał zapewnionej co najmniej jednej niedzieli wolnej w okresie 4 tygodni. Harmonogram jest nieprawidłowy.

Obowiązek zapewnienia wolnej niedzieli nie zamyka się w okresie rozliczeniowym. 

Przykład: Pracownik pracuje w systemie równoważnym, w miesięcznych okresach rozliczeniowych. Praca planowana jest na równe dni tygodnia w tym także na niedziele. Ma zaplanowaną pracę w trzy ostatnie niedziele stycznia. Pierwsza niedziela lutego musi być dniem wolnym od pracy. Nie ma w tym kontekście znaczenia to, że jest to już kolejny okres rozliczeniowy.

Wolna niedziela ma wynikać zarówno z rozkładu czasu pracy, jak i z jego wykonania.

Przykład: Pracownik ma zaplanowane 3 niedziele z rzędu jako dni pracy i czwartą niedzielę wolną. W czwartą niedzielę nie może otrzymać polecenia wykonywania pracy, gdyż skutkowałoby ono naruszeniem obowiązku zapewnienia minimalnej liczby niedziel.

Czytaj w LEX: Praca w niedziele i święta - usługi świadczone drogą elektroniczną >>>

Czytaj w LEX: Pojęcie doby pracowniczej przy rozliczaniu czasu pracy >>>

 


Wyjątki

Obowiązek zapewnienia co najmniej jednej niedzieli wolnej nie obowiązuje w stosunku do:

System pracy weekendowej to system, w którym praca może być planowana  jedynie w piątki, soboty, niedziele oraz święta. Dobowy wymiar czasu pracy w każdym z tych dni można wydłużyć do 12 godzin. System ten stosowany jest marginalnie.

Przykład: Pracownik złożył wniosek o indywidualny rozkład czasu pracy na podstawie art. 142 k.p., w którym praca miałaby być wykonywana od środy do niedzieli.

Nawet jeżeli taka organizacja pracy w pełni odpowiadałaby pracodawcy nie może zgodzić się ustalenie takiego rozkładu. Wniosek pracownika nie wyłącza obowiązku zapewnienia co najmniej jednej niedzieli wolnej na każde kolejne 4 tygodnie. We wnioskowanym rozkładzie w oczywisty sposób nie byłoby to zrealizowane.

Czytaj w LEX: Rycak Magdalena - Charakterystyka norm i systemów czasu pracy >>>