Jednym z podstawowych obowiązków stawianych uczestnikom przewozu towarów niebezpiecznych zgodnie z wymogami oświadczenia rządowego z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 1119) – dalej umowa ADR, jest upewnienie się, że towary niebezpieczne są sklasyfikowane i dopuszczone do przewozu zgodnie z umową ADR. Przepisy umowy są nowelizowane w cyklu dwuletnim.
Czytaj również: Jakie wymogi musi spełnić firma odnośnie transportu płynnych odpadów
Pojęcie towarów niebezpiecznych
Pod samym pojęciem „towarów niebezpiecznych” rozumiemy takie materiały i przedmioty, których przewóz jest albo zabroniony, albo dopuszczony jedynie na warunkach określonych umową ADR. Pełny wykaz towarów niebezpiecznych (zarówno tych dopuszczonych jak i niedopuszczonych do przewozu) znajduje się w Tabeli A Umowy ADR. Każdej pozycji z tego wykazu odpowiada czterocyfrowy numer, nazywany numerem UN, a także nazwa i opis danego towaru niebezpiecznego. W zależności od rodzaju przewożonego materiału lub przedmiotu wyróżnia się kilka rodzajów pozycji:
- wobec towarów dobrze zdefiniowanych wykorzystywana jest ich dokładna nazwa (np. UN 1213 OCTAN IZOBUTYLU, czy UN 1170 ETANOL)
- wobec dobrze zdefiniowanych grup towarów wykorzystywana jest nazwa grupowa (np. UN 1263 FARBY lub UN 1133 KLEJE)
- w przypadku grupy towarów o zdefiniowanych właściwościach chemicznych lub technicznych wyróżniamy pozycje prezentujące ich właściwości (np. UN 1588 CYJANKI, NIEORGANICZNE, STAŁE, I.N.O.)
- dla towarów posiadających jedną lub więcej właściwości niebezpiecznych stosuje się nazwę opisującą ich właściwości niebezpieczne (np. UN 2920 MATERIAŁ ŻRĄCY CIEKŁY, ZAPALNY, I.N.O.)
Czytaj w LEX: Postępowanie w sytuacjach awaryjnych w transporcie towarów niebezpiecznych >
Klasyfikując dany towar należy w pierwszej kolejności postarać ustalić się dla niego numer UN wraz z dokładną nazwą, a dopiero w dalszej kolejności (w przypadku braku możliwości zaklasyfikowania pod dokładną nazwą) korzysta się z pozycji grupowych określonych w punkcie 2 i 3. Jeśli i takie uogólnienie nie pozwala na zaklasyfikowanie towaru, to wtedy wykorzystuje się najbardziej ogólną grupę czwartą.
Czytaj w LEX: Zabezpieczenie ładunków w transporcie >
Klasyfikacja towarów niebezpiecznych ADR
Wszystkie towary niebezpieczne są zaklasyfikowane w zależności od rodzaju stwarzanego zagrożenia dominującego do jednej z trzynastu klas:
- Klasa 1 Materiały i przedmioty wybuchowe.
- Klasa 2 Gazy.
- Klasa 3 Materiały ciekłe zapalne.
- Klasa 4.1 Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone.
- Klasa 4.2 Materiały samozapalne.
- Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne.
- Klasa 5.1 Materiały utleniające.
- Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne.
- Klasa 6.1 Materiały trujące.
- Klasa 6.2 Materiały zakaźne.
- Klasa 7 Materiały promieniotwórcze.
- Klasa 8 Materiały żrące.
- Klasa 9 Różne materiały i przedmioty.
Zobacz procedurę w LEX: Przewóz materiałów niebezpiecznych >
Dodatkowo dla niektórych klas towarów niebezpiecznych wyróżnione są tzw. grupy pakowania mówiące o stopniu stwarzanego przez dany towar zagrożenia. Powyższe grupy pakowania podzielone są na:
- I grupę pakowania – materiały stwarzające duże zagrożenie
- II grupę pakowania – materiały stwarzające średnie zagrożenie
- III grupę pakowania – materiały stwarzające małe zagrożenie
Sprawdź w LEX: Czy osoby pakujące towary niebezpieczne do wysyłki powinny odbyć szkolenie ADR? >
W umowie ADR znajdziemy szczegółowe wytyczne dotyczące poprawnego zaklasyfikowania materiałów lub przedmiotów stwarzających zagrożenie do poszczególnych klas oraz grup pakowania. W przypadku spełnienie przez dany towar niebezpieczny kryteriów różnych klas wybiera się (zgodnie z przepisami określonymi w umowie ADR) zagrożenie dominujące decydujące o zaliczeniu do danej klasy. Dla materiałów nie wymienionych z nazwy powinny być wyznaczone charakterystyki fizyczne i chemiczne oraz właściwości fizjologiczne za pomocą odpowiednich pomiarów lub obliczeń. W zależności od rodzaju towaru niebezpiecznego jego poprawne zaklasyfikowanie może przeprowadzić:
- Instytut Przemysłu Organicznego w Warszawie
- Państwowa Agencja Atomistyki
- Wojskowy Instytut Techniki i Uzbrojenia
Dla osoby uczestniczącej w procesie transportu drogowego (odpowiadającej za zabezpieczenie przesyłki) pomocna w celu poprawnego zaklasyfikowania przewożonych towarów jest karta charakterystyki danego towaru – w jednym z jej punktów: „Informacje o transporcie” znajdziemy wiadomości o tym, czy dany towar podlega pod przepisy umowy ADR.
Sprawdź w LEX: Jakie jest znaczenie cyfry 8 w kodzie klasyfikacyjnym towarów niebezpiecznych ADR? >
W przypadku, gdy dany towar jest uznany za towar niebezpieczny (zgodnie z umową ADR), w Karcie Charakterystyki powinna się znaleźć informacja o kodzie UN oraz inne informacje istotne dla dochowania wymagań umowy ADR.
Sprawdź również książkę: Umowa przewozu osób i rzeczy w prawie polskim >>
Odpady towarów niebezpiecznych
Sytuacja komplikuje się przy przewożeniu odpadów. Ich skład nie zawsze jest do końca znany w związku z tym mogą się pojawić kłopoty z właściwą klasyfikacją. Pomocny może być w takiej sytuacji zapis umowy ADR (stosowany z pewnymi wyjątkami) mówiący, że w takiej sytuacji do zaliczenia do numeru UN i grupy pakowania można opierać się na informacjach o tym odpadzie posiadanych przez nadawcę, z uwzględnieniem wszystkich dostępnych danych technicznych oraz danych z zakresu bezpieczeństwa, wymaganych na podstawie obowiązujących przepisów w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony środowiska. W przypadkach wątpliwych należy przyjąć najwyższy stopień zagrożenia.
Oprócz tego należy pamiętać, że wymagania klasyfikacyjne umowy ADR są inne niż przy klasyfikacji odpadów, w związku z czym nie każdy odpad niebezpieczny podlega zaklasyfikowaniu jako towar niebezpieczny i odwrotnie – nie każdy „odpadowy” towar niebezpieczny musi być od razu odpadem niebezpiecznym w myśl ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 779).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
