Czytaj również: Strategia demograficzna - nie wystarczy rodzić dzieci, trzeba też zachęcać ludzi do pracy>>
Jakie wady ma pomoc dla bezrobotnych?
Według prof. Szarfenberga, mimo podniesienia wysokości zasiłku dla bezrobotnych, pozostaje on trudno dostępny, a jego wysokość nadal nie spełnia standardów ustanowionych przez konwencję 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy w 1952 roku, zgodnie z którymi zasiłek ten nie powinien wynosić mniej niż 50 proc. płacy minimalnej. - Bez ustawowego ustalenia tej zasady zapewne cały czas ten zasiłek będzie mniej lub bardziej odbiegał od tego minimum. Poza tym zasiłek ten wypłacany jest niewielkiej części zarejestrowanych bezrobotnych ze względu na to, że krótki czas, na jaki został przyznany (standardowo 6 miesięcy), upłynął albo osoba zarejestrowana nie spełniła któregoś z wielu warunków koniecznych, aby uzyskać prawo do zasiłku czy też utrzymać do niego prawo. Można więc stwierdzić, że zasiłek dla bezrobotnych jest w Polsce skąpy, krótko wypłacany i mało dostępny. W odróżnieniu od wielu innych krajów konstrukcja zasiłku odbiega od typowych zasad ubezpieczenia społecznego, np. jego poziom nie zależy od wynagrodzenia, które otrzymywał bezrobotny – czytamy w analizie.
Sprawdź w LEX: Czy okres zasiłku dla bezrobotnych wlicza się do wysługi lat? >
Drugi zasiłek, jaki można otrzymać z tytułu bezrobocia, to zasiłek okresowy z pomocy społecznej, przyznawany przez gminę poprzez ośrodek pomocy społecznej. Jak podkreśla prof. Ryszard Szarfenberg, również ten zasiłek nie jest zgodny z międzynarodowymi standardami określonymi w Europejskiej Karcie Społecznej (EKS). Polska nie ratyfikowała głównego punktu w art. 13 tej karty, który mówi o prawie do pomocy społecznej i medycznej. Dwa problemy sprawiają, że polski zasiłek okresowy nie jest zgodny z EKS:
- uprawnienie do niego wymaga nie tylko spełnienia kryterium dochodowego, ale wykazania jeszcze dodatkowego problemu w rodzinie;
- poziom tego zasiłku jest za niski, gwarantowane jest jedynie 50 proc. różnicy między kryterium dochodowym a dochodem rodziny.
Sprawdź w LEX: Czy osobie powracającej z zagranicy przysługuje prawo do zasiłku dla bezrobotnych? >
Zasiłek okresowy, swoiste „świadczenie ostatniej szansy”, które mogą otrzymać osoby skrajnie ubogie i nie kwalifikujące się do żadnych innych świadczeń, mimo zmian w kryteriach przyznawania, nadal wypłacany jest w maksymalnej wysokości nie przekraczającej 57 proc. minimum egzystencji, czyli kwoty ustalanej co roku przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, a mającej zapewnić jednej osobie biologiczne przetrwanie przez miesiąc (w dłuższej perspektywie utrzymywanie się za tę kwotę może być szkodliwe dla zdrowia).
Pomoc społeczna a reintegracja społeczna i zawodowa
Polski zestaw instrumentów zabezpieczenia społecznego nie wystarcza ubogim bezrobotnym nawet na biologiczne przetrwanie. A przecież pomoc społeczna ma zapewnić nie tylko przeżycie, ale też integrację ze społeczeństwem. Minimum socjalne, które uwzględnia te potrzeby, jest dwa razy wyższe niż minimum egzystencji.
Sprawdź w LEX: Czy zasiłek dla bezrobotnych z Powiatowego Urzędu Pracy stanowi dochód uzyskany do zasiłku rodzinnego? >
W jaki sposób sprawić, by osoby korzystające z pomocy społecznej miały szansę na dobrej jakości usługi reintegracji zawodowej i społecznej? Zdaniem prof. Szarfenberga, po pierwsze, należy zobowiązać powiaty do zapewniania usług reintegracji zawodowej i społecznej dla osób zdolnych do pracy i korzystających z pomocy społecznej. Po drugie, należy gminy obciążyć finansowo wypłatami zasiłków okresowych dla bezrobotnych, aby dać im bodziec do kierowania ich do centrów reintegracji, które będą w każdym powiecie.
Sprawdź w LEX: Czy niania, która świadczyła przez 14 miesięcy pracę na podstawie umowy uaktywniającej, ma prawo do zasiłku dla bezrobotnych? >
- Osiągnięcie tego drugiego celu będzie jednoczesne z rozwiązaniem głównego problemu pieniężnej pomocy społecznej. Nie jest nim zasada ustalająca jego maksymalny wymiar, ale zasada ustalająca jego minimalną wysokość. Przyjęcie, że zasiłek nie może wynosić mniej niż 50 proc. różnicy między kryterium dochodowym a dochodem gospodarstwa domowego na osobę, doprowadziło do tego, że to minimum stało się maksimum wypłacanym przez większość gmin. Nie jest ono wystarczające nawet na biologiczne przetrwanie i nie daje żadnych bodźców gminie do pomocy w reintegracji zawodowej. Pomoc społeczna ma zapewnić nie tylko przetrwanie, ale też integrację ze społeczeństwem. Minimum socjalne, które uwzględnia te potrzeby, jest dwa razy wyższe niż minimum egzystencji. Maksymalne minimum zasiłku okresowego stanowi tylko 28 proc. tego minimum. Aby zasiłki okresowe lepiej spełniały tę funkcję pomocy społecznej oraz wymuszały na gminach podjęcie działań, musi zostać zmieniona ich konstrukcja – podkreśla prof. Ryszard Szarfenberg.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
