Jak prawidłowo ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przedsiębiorcy?

Czy jeżeli kobieta prowadząca działalność gospodarczą podlegała ubezpieczeniu chorobowemu niepełny miesiąc, a następnie w kolejnym miesiącu nabyła prawo do zasiłku chorobowego, w związku z wyrokiem TK, ZUS jako podstawę zasiłku powinien przyjąć uzupełnioną podstawę zadeklarowaną za ten pierwszy miesiąc?

Wynikająca z wyroku TK z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt P 12/10, zasada uzupełniania przychodu przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego lub ubezpieczenia wypadkowego znajduje zastosowanie m.in. w przypadku gdy osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu została objęta tym ubezpieczeniem w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym. Od 1 stycznia 2016 r. uległy jednak daleko idącej modyfikacji zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku w takim przypadku, w sytuacji gdy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem stanowi zadeklarowana kwota.

TK w wyroku z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt P 12/10, orzekł, że art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej u.ś.p., w zakresie, w jakim nie przewiduje odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 u.ś.p. przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu, w sytuacji gdy było ono poprzedzone ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, są niezgodne z art. 32 ust. 1 w związku z wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą sprawiedliwości społecznej. W tym miejscu należy wyjaśnić, że art. 37 ust. 1 u.ś.p. stanowi, że jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. Z uwagi na powyższy wyrok TK, ZUS stał na stanowisku, że wynikająca z niego zasada uzupełniania przychodu przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego lub ubezpieczenia wypadkowego, od 1 czerwca 2012 r. miały zastosowanie w stosunku do osób, które podlegały dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu np. osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, ale tylko wtedy gdy: a) objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpiło bezpośrednio po okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z innego trwającego równolegle tytułu do ubezpieczeń społecznych, który ustał, b) osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu została objęta tym ubezpieczeniem w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym ("Wyjaśnienie w sprawie wyroku TK z dnia 24 maja 2012 r.", opublikowane na stronie internetowej ZUS – www.zus.pl. W sytuacji, gdy do danej osoby nie znajdowały zastosowania wyżej przedstawione zasady uzupełniania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, a objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym nastąpiło w trakcie miesiąca oraz niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowił przychód z pierwszego niepełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego. Podkreślenia jednak wymaga, że powyższe zasadniczo dotyczy okresu sprzed 1 stycznia 2016 r. Z początkiem 2016 r. na mocy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw uległy daleko idącej zmianie zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym niebędącym pracownikami, którzy podlegali ubezpieczeniu chorobowemu krócej niż 12 miesięcy kalendarzowych, a podstawę wymiaru składek na ich ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota. Zmianami tymi objęty jest również przypadek, gdy niezdolność do pracy takiego ubezpieczonego powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a okres tego ubezpieczenia rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu. W takim przypadku przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota (np. osoby prowadzącej pozarolniczą działalność), stosuje się odpowiednio przepis art. 48a u.ś.p. W konsekwencji, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu chorobowym takiego ubezpieczonego nie jest spowodowana ustaniem tytułu do ubezpieczenia chorobowego, ale związana jest z nieopłaceniem składki na ubezpieczenie chorobowe bądź z opóźnieniem w jej opłaceniu, podstawa wymiaru zasiłku stanowi suma: 1) przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego z poprzedniego tytułu i za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, oraz 2) kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego z poprzedniego tytułu i za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy oraz liczby tych miesięcy (suma miesięcy nie może przekraczać liczby 12). Natomiast, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu chorobowym jest spowodowana ustaniem poprzedniego tytułu do ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma: 1) najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (w przeliczeniu na pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia chorobowego), po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, oraz 2) kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 kwoty zadeklarowanej (w przeliczeniu na pełny miesiąc kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego), w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe oraz liczby pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego, w której uwzględnia się pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego z poprzedniego tytułu oraz miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (suma tych miesięcy nie może przekraczać 12) (art. 49 ust. 3 u.ś.p.). W przypadku tych ubezpieczonych niebędacych pracownikami, dla których podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe nie stanowi zadeklarowana kwota, także od 1 stycznia 2016 r. podstawę wymiaru zasiłku uzupełnia się na zasadach określonych w art. 37 ust. 1 u.ś.p. (art. 49 ust. 2 u.ś.p.).