Pytanie prawne do TK (sygn. akt P 7/22) zadał Sąd Okręgowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.  Chodzi o zróżnicowanie zasad ustalania wysokości emerytury powiązanego ściśle ze sposobem waloryzacji składek na ubezpieczenie społeczne i kapitału początkowego.

Czytaj: Korzystniejsze zasady waloryzacji także emerytur czerwcowych przed 2021 r. – zdecyduje TK>>

W przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu, kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie podlegała bowiem dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od dnia 1 czerwca roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Złożenie wniosku o emeryturę lub ustalenie jej wysokości w czerwcu skutkowało zatem niższym wymiarem świadczenia w porównaniu z wnioskami złożonymi w pozostałych jedenastu miesiącach.

 

 

Rozwiązując ten problem w 2021 r., ustawodawca nie przewidział jednak możliwości ustalenia wysokości emerytury na nowo, z uwzględnieniem zmian dotyczących sposobu waloryzacji składek emerytalnych oraz kapitału początkowego, dla tych świadczeniobiorców, którym w latach 2009-2019 wysokość emerytury ustalono w czerwcu.

Sprawdź w LEX: III AUa 732/16, Waloryzacja składek na ubezpieczenie emerytalne. - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie >>>

Naruszenie zasady równości w prawie

W ocenie RPO brak takiej regulacji prowadzi do naruszenia zasady równości w prawie do zabezpieczenia społecznego oraz zasady sprawiedliwości społecznej. 

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wprowadzony ustawą zmieniającą inny sposób waloryzacji składek oraz kapitału początkowego dla osób, którym emeryturę przyznano  od dnia 1 do 31 czerwca, który obowiązuje od 2021 r. i który wobec tego nie znajduje zastosowania do emerytur przyznanych w latach 2009-2019, pozostaje w  sprzeczności z gwarancjami konstytucyjnymi, dotyczącymi przestrzegania zasady równości w prawie do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadą sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji).

 

Nowość
Nowość
Prawo konstytucyjne z pytaniami i odpowiedziami

Mirosław Granat

Sprawdź  

RPO zwraca uwagę, że określona w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasada równości polega na równym traktowaniu wszystkich podmiotów (adresatów norm prawnych) charakteryzujących się jednakową cechą wspólną, bez zróżnicowań dyskryminujących i faworyzujących.

Wszelkie odstępstwa od nakazu równego traktowania podmiotów podobnych muszą znajdować racjonalne uzasadnienie. Muszą mieć:

  1. charakter relewantny, tzn. istotny ze względu na cel danych regulacji, z którymi powinny pozostawać w bezpośrednim związku oraz służyć realizacji tego celu;
  2. charakter proporcjonalny, a więc waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie sytuacji adresatów normy, musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku nierównego potraktowania podmiotów podobnych;
  3. racjonalny związek z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne potraktowanie podmiotów podobnych.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich w rozpatrywanej sprawie cechą istotną, pozwalającą wyróżnić kategorię podmiotów, do których odnosi się gwarancja równego traktowania w prawie do zabezpieczenia społecznego, należy uznać całą grupę ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., wobec których w sferze obliczania emerytury zastosowanie znajduje formuła emerytalna oparta na systemie zdefiniowanej składki.

Dwa sposoby waloryzacji składek i kapitału początkowego

Rzecznik wskazuje w uzasadnieniu, że w obrębie tej samej grupy ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia  1948 r., którzy objęci zostali reformą emerytalną, w przypadku wystąpienia o emeryturę w czerwcu, funkcjonują zatem dwa odmienne sposoby waloryzacji składek oraz kapitału początkowego mające bezpośrednie przełożenie na wysokość świadczenia.

Korzystniejszy sposób waloryzacji (obejmujący waloryzację roczną oraz kwartalną) dotyczyć będzie emerytur przyznanych w czerwcu, począwszy od 2021 r. W gorszej sytuacji pozostaną ubezpieczeni urodzeni po 1948 r., którzy w latach 2009-2019 mieli przyznane emerytury w czerwcu z zastosowaniem wyłącznie waloryzacji rocznej, ponieważ zgłoszenie wniosku w tym miesiącu skutkowało brakiem dodatkowych waloryzacji kwartalnych w roku złożenia wniosku.

Zdaniem RPO, wskazane kryterium zróżnicowania sytuacji prawnej w obrębie grupy ubezpieczonych objętych nowym systemem emerytalnym nie spełnia w dostatecznym stopniu wymogów, wskazujących na możliwość wprowadzenia wyjątku od zasady równego traktowania w prawie do zabezpieczenia społecznego.

Więcej: 
Do_TK_emerytury_czerwcowe_1.08.2022.pdf>>
​Do_TK_emerytury_czerwcowe_uzasadnienie_28.09.2022.pdf>>

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.