Powód wniósł przeciwko spółce komandytowej powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Po wydaniu przez sąd apelacyjny wyroku, pozwana spółka wniosła skargę kasacyjną od tego orzeczenia. Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania związany był z potrzebą wykładni przepisu art. 484 § 2 k.c., dotyczącego miarkowania kary umownej. Zdaniem skarżącego, możliwe jest miarkowanie kary umownej wyłącznie na wniosek strony. Tymczasem wniosek taki nie został zgłoszony. W ocenie autora skargi kasacyjnej sąd orzekł więc z urzędu, do czego nie był uprawniony.
Zobacz w LEX: Nietypowe kary umowne - swoboda sankcji kontraktowych i ochrona dłużnika >
Przepisy o karze umownej
Na podstawie art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Z kolei na podstawie art. 484 § 2 k.c. jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Zobacz w LEX: Obniżenie kary umownej z uwagi na przyczynienie się wierzyciela do niewykonania zobowiązania >
Rozstrzygnięcie SN
Sąd Najwyższy odmówił jednak przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie było podstaw do merytorycznego zajęcia się tym środkiem zaskarżenia. Przyjęcie skargi do rozpoznania jest bowiem możliwe, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub też skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Powyższe wynika wprost z treści art. 398(9) § 1 k.p.c. Tymczasem w omawianej sprawie żadna z tych przesłanek nie została spełniona.
Czytaj: M. Krudysz, Miarkowanie kary umownej >>
Jednolity pogląd
W szczególności nie było w ocenie Sądu Najwyższego podstaw do tego, by przyjąć skargę kasacyjną do rozpoznania, celem dokonania wykładni przepisu art. 484 § 2 k.c. Twierdzenia skarżącego o tym, że wniosek o obniżenie kary umownej nie został zgłoszony, nie były bowiem trafne. Sąd Najwyższy wielokrotnie bowiem orzekał w przedmiocie miarkowania tego świadczenia. W orzecznictwie przyjmuje się, że to na stronie chcącej skorzystać z miarkowania kary umownej spoczywa obowiązek złożenia oświadczenia woli stosownej treści, tj. sformułowania postulatu obniżenia żądanej przez wierzyciela kary. Taki pogląd przedstawił Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z dnia 16 kwietnia 2010 r. w sprawie IV CSK 494/09 (LEX nr 653773), z dnia 6 lutego 2008 r. w sprawie II CSK 421/07 (LEX nr 361437) oraz z dnia 8 marca 2013 r. w sprawie III CSK 193/12 (LEX nr 1341679).
Zobacz w LEX: Kara umowna jako koszt uzyskania przychodu na przykładach >
Niepodzielony pogląd
W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy przyjął natomiast, że żądanie co do obniżenia kary umownej musi być wyrażone dokładnie co do kwoty. Takie stanowisko zapadło w wyroku z dnia 23 czerwca 2017 r. w sprawie I CSK 625/16 (LEX nr 2333044). Sąd apelacyjny, który rozpoznawał niniejszą sprawę, nie uwzględnił tego poglądu. Nie oznacza to jednak, że istnieją wątpliwości co do wykładni przepisu art. 484 § 2 k.c. - zaznaczył Sąd Najwyższy.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Odpowiedź na pozew z wnioskiem o oddalenie powództwa (podniesienie, z ostrożności procesowej, zarzutu rażącego wygórowania kary umownej) >
Sąd Najwyższy wyjaśnił zarazem, że żądanie miarkowania świadczenia, o jakim mowa w art. 484 § 2 k.c. może być zgłoszone w różny sposób, w zależności od danego przypadku. Sposób zgłoszenia może zależeć od okoliczności sprawy, jak też od podstawy żądania. Powód zgłosił wniosek o obniżenie kary umownej w replice na odpowiedź na pozew. Kwalifikowanie przez sąd określonych sformułowań stron, dokonuje się przy uwzględnieniu reguł interpretacji oświadczeń procesowych. Nie ma natomiast podstaw do dokonania wykładni wskazanego wyżej przepisu prawa. Zatem brak było podstaw do przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2018 r., V CSK 241/18, LEX nr 2612494.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
