Jedną z usług płatniczych jest możliwość wydawania instrumentów płatniczych. W artykule zostanie omówiona problematyka relacji między usługą wydawania instrumentu płatniczego wobec innych usług płatniczych w kontekście popularnego modelu świadczenia usług finansowych przez podmioty z branży „FinTech”.
Czytaj też: Przedsiębiorcy: Projekt ustawy o przeciwdziałaniu lichwie niekorzystny dla fintechów>>
Pojęcie instrumentu płatniczego
Zgodnie z przepisami ustawy o usługach płatniczych (dalej jako: Ustawy) przez instrument płatniczy należy rozumieć “zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika i dostawcę usług płatniczych zbiór procedur, wykorzystywane przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego”. Instrument płatniczy jest zatem “narzędziem” służącym klientowi do złożenia zlecenia wykonania określonej transakcji płatniczej przez FinTech. Dodatkowego wyjaśnienia pojęcia instrumentu płatniczego dostarcza m.in. Komunikat Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 24 grudnia 2018 roku, zgodnie z którym “instrumentem płatniczym mogą być w szczególności: karty płatnicze, w tym karty debetowe, kredytowe, czy tzw. karty przedpłacone, różnego rodzaju karty wirtualne oraz aplikacje mobilne posiadające funkcjonalność inicjowania transakcji płatniczych (o ile podmiot wydający taką aplikację wchodzi w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji)”.
Ponadto za instrument płatniczy uznaje się urządzenia typ wearables (np. zegarki umożliwiające wykonywanie płatności w sklepie), interfejs dostępu do bankowości internetowej (tj. aplikacje webowe), a nawet bankowość telefoniczną, gdy klient może zlecić przelew środków w trakcie rozmowy z pracownikiem infolinii. Instrumentem płatniczym nie jest zatem tylko karta płatnicza, będąca najpopularniejszym skojarzeniem, ale również wiele rozwiązań technologicznych, z których korzystamy każdego dnia.
Wielu niebankowych dostawców usług płatniczych świadczy dwie popularne usługi płatnicze, jakimi są prowadzenie rachunków płatniczych (art. 3 ust. 1 pkt 1 Ustawy) oraz wykonywanie transakcji płatniczych poprzez wykonywanie usługi polecenia przelewu (art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c Ustawy). Takie zestawienie usług płatniczych pozwala instytucji finansowej na przechowywanie środków pieniężnych swoich klientów oraz przesyłanie ich do wskazanego przez klienta odbiorcy na rachunek płatniczy, często np. w ramach usługi wymiany walut. Usługi płatnicze są świadczone zazwyczaj drogą elektroniczną przez różnego rodzaju serwisy internetowe, które wymagają zalogowania się przez użytkownika, lub aplikacje mobilne (np. popularny Revolut).
Jak korzystać z "tryptyku płatniczego"
Biorąc pod uwagę definicję instrumentu płatniczego (zbiór procedur służący do złożenia zlecenia płatniczego) wskazać należy, iż w przypadku modelu biznesowego polegającego na prowadzeniu rachunków płatniczych z możliwością przesyłania środków pieniężnych do odbiorcy przy wykorzystaniu serwisu transakcyjnego właściwe organy nadzoru powinny wymagać na etapie postępowania w przedmiocie uzyskania zezwolenia lub wpisu do rejestru wniosku o możliwość świadczenia “tryptyku płatniczego”, na który składałaby się możliwość: prowadzenia rachunku płatniczego, wykonywania transakcji płatniczych oraz wydawania instrumentu płatniczego (np. serwis, za pośrednictwem którego użytkownik zleca przelew).
Instrument płatniczy jest niejako niezbędnym spoiwem, który pozwala klientowi instytucji płatniczej na złożenie zlecenia płatniczego i przesłanie środków pieniężnych przechowywanych na rachunku płatniczym do kontrahenta. Na rynku można spotkać dostawców usług płatniczych, którzy prowadzą rachunki płatnicze z możliwością przelewania środków pieniężnych przy równoczesnym określeniu w umowie ramowej o świadczenie usług płatniczych sposobu składania przez użytkownika zleceń płatniczych w prowadzonym serwisie internetowym (tj. wskazują zbiór procedur wymaganych do złożenia zlecenia płatniczego) oraz braku zezwolenia na wydawanie instrumentów płatniczych. Z regulacyjnego punktu widzenia stwierdzić należy, iż w wyżej omówionym przypadku użytkownik nie powinien być w stanie złożyć zlecenia przelewu z rachunku płatniczego z powodu braku posiadania instrumentu płatniczego.
Świadczenie usługi płatniczych bez wymaganego zezwolenia może skutkować sankcjami określonymi w przepisach Ustawy. KNF może cofnąć zezwolenie dla instytucji płatniczej, która wykonuje działalność z naruszeniem zezwolenia.
Ponadto przepisy Ustawy przewidują odpowiedzialność karną w stosunku do instytucji płatniczej, która, nie będąc do tego uprawniona, prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych. W takim przypadku dostawca usług płatniczych podlega grzywnie do 5 milionów złotych albo karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie. Celem ograniczenia ryzyka nałożenia kar przewidzianych przez Ustawę w przypadku świadczenia usług płatniczych w przedstawionym modelu, należy składać wnioski o wydanie zezwolenia lub o wpis do rejestru zawierające odpowiedni (wzajemnie uzupełniający się) zestaw usług płatniczych, który przedsiębiorca zamierza świadczyć lub wystąpić do nadzorcy z wnioskiem o rozszerzenie zezwolenia lub zmianę zakresu wpisu w rejestrze w trakcie prowadzenia działalności płatniczej.
Autor: Aleksander Wasiak, associate, kancelaria prawna Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci sp.p.
