Urządzeniom melioracji wodnych poświecony jest rozdział 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.) - dalej pr. wod., pt. „Melioracje wodne”, znajdujący się w Dziale IV „Budownictwo wodne”. Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe. Podział ten uzależniony jest od funkcji i parametrów tych urządzeń i przesądza o osobie ich właściciela.
Zgodnie z art. 73 pr. wod., do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się, służące regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby:
- rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
- drenowania,
- rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m,
- stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych,
- ziemne stawy rybne,
- groble na obszarach nawadnianych,
- systemy nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych,
zaś przepisy pr. wod. dotyczące urządzeń melioracji wodnych szczegółowych stosuje się odpowiednio do:
- fitomelioracji oraz agromelioracji,
- systemów przeciwerozyjnych,
- zagospodarowania zmeliorowanych trwałych łąk lub pastwisk,
- zagospodarowania nieużytków przeznaczonych na trwałe łąki lub pastwiska.
Zgodnie z art. 72 ust. 1 pr. wod., urządzenia melioracji wodnych podstawowych stanowią własność Skarbu Państwa i co do zasady wykonywane są na jego koszt.
Kto jest właścicielem urządzeń melioracji szczegółowych, ustawodawca wprost nie określa, stanowiąc jedynie w art. 74 ust. 1 pr. wod., że ich wykonywanie należy do właścicieli gruntów, zaś w art. 77 pr. wod., że do zainteresowanych właścicieli gruntów należy także, co do zasady, utrzymanie tych urządzeń. W tej sytuacji, co do własności wybudowanych urządzeń melioracji szczegółowych zastosowanie będzie miała ogólna zasada prawa cywilnego stanowiąca, że o własności urządzeń i obiektów posadowionych na gruncie przesądza własność gruntu. Zgodnie z art. 191 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.
Ustawodawca, ustalając w art. 74 ust. 1 pr. wod., że wykonanie urządzeń melioracji szczegółowych należy do właścicieli gruntów, nie wskazuje, o jakich właścicieli chodzi. Mogą to bowiem być zarówno ci właściciele, na gruntach których urządzenia mają być wykonywane, jak też ci właściciele, których grunty odniosą korzyść z wykonanej melioracji szczegółowej, a więc ulegnie polepszeniu ich (gruntów) zdolność produkcyjna. Nie zawsze bowiem grunt, na którym wybudowano urządzenia melioracyjne, odnosi z tych urządzeń korzyści. Wydaje się, że właściwym będzie uznanie, że chodzi o właścicieli gruntów, na które urządzenia te wywierać będą korzystny wpływ. Ustawodawca definiuje takich właścicieli jako „zainteresowanych właścicieli gruntów”, z tym że czyni to dopiero w ust. 2 art. 74 pr. wod., co może sugerować, że wyłącznie na potrzeby określenia kręgu osób obowiązanych do partycypowania w kosztach wykonania urządzeń oraz osób uprawnionych do wnioskowania o wykonanie melioracji ze środków publicznych, a nie na potrzeby określenia kręgu osób uprawnionych do wykonania urządzeń. Taka wykładnia tego przepisu wydaje się zbyt wąska.
Danuta Pikor