W kwietniu 2019 r. poprzez przyjęcie dyrektywy (zwanej dalej „dyrektywą zmieniającą") prawodawca Unii zmienił dyrektywę w sprawie gazu, aby zapewnić, że zasady mające zastosowanie do linii przesyłowych gazu łączących dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę miały również zastosowanie, w obrębie Unii Europejskiej, do linii przesyłowych gazu do i z państw trzecich. Zasady te przewidują między innymi skuteczne oddzielenie struktur przesyłu od struktur produkcji i dostaw oraz dostęp stron trzecich do systemów przesyłowych.
Sąd UE uznał skargę za niedopuszczalną
Nord Stream 2 AG, szwajcarska spółka zależna Gazpromu, jest odpowiedzialna za planowanie, budowę i eksploatację gazociągu „Nord Stream 2". Zaskarżyła ona dyrektywę zmieniającą do Sądu Unii Europejskiej, który – postanowieniem z dnia 20 maja 2020 r.1 – odrzucił jej skargę jako niedopuszczalną. Spółka Nord Stream 2 AG wniosła do Trybunału Sprawiedliwości odwołanie od postanowienia Sądu.
Czytaj też: Gaz ziemny jako zabezpieczenie wierzytelności we włoskim systemie podziemnych magazynów gazu >>>
W wyroku ogłoszonym we wtorek 12 lipca br. Trybunał przypomniał przede wszystkim, że wszelkie akty instytucji, w tym dyrektywy, mogą być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności, pod warunkiem że akty te – których istotę należy ocenić na podstawie obiektywnych kryteriów – mają na celu wywołanie wiążących skutków prawnych. Aby jednostka mogła powołać się na tę możliwość wniesienia skargi na akt, którego nie jest ona adresatem, taki jak dyrektywa zmieniająca, która jest skierowana do państw członkowskich, konieczne jest ustalenie między innymi, że taki akt dotyczy bezpośrednio zainteresowanego. Wymaga to, by skutki wywarte przez dany akt oddziaływały bezpośrednio na sytuację prawną jednostki i by tenże akt nie pozostawiał państwom członkowskim żadnego uznania w zakresie jego wykonania.
TSUE doszedł do wniosku, że w braku przepisów transponujących przyjmowanych przez państwa członkowskie dyrektywa nie może tworzyć samoistnie obowiązków po stronie jednostki lub stanowić bezpośredniego źródła takich obowiązków ani tym samym wywierać bezpośrednio skutków prawnych na sytuację prawną zainteresowanego, Sąd naruszył spoczywający na nim obowiązek dokonania oceny istnienia takich skutków w świetle istoty danego aktu prawnego, a nie na podstawie jego formy.
Trybunał stwierdził również, że dyrektywa zmieniająca, rozszerzając zakres stosowania dyrektywy w sprawie gazu na połączenia wzajemne położone między państwami członkowskimi a państwami trzecimi, takie jak połączenie wzajemne, które spółka Nord Stream 2 AG zamierza eksploatować, skutkuje poddaniem eksploatacji tego połączenia wzajemnego zasadom wyrażonym w tej ostatniej dyrektywie. Trybunał zauważył, że dyrektywa zmieniająca wywiera bezpośrednio wpływ na sytuację prawną spółki Nord Stream 2 AG, w związku z czym Sąd naruszył prawo, dochodząc do przeciwnego wniosku w tej kwestii.
Czytaj także: Rzecznik TSUE: Platformom typu Airbnb nie powinno się ograniczać swobody świadczenia usług>>
Państwa mogą dążyć do oddzielenia struktur przesyłu od struktur produkcji
Trybunał uznał, że o ile państwom członkowskim przysługuje zakres uznania w odniesieniu do przyznania zwolnień lub odstępstw od pewnych przepisów dyrektywy w sprawie gazu przedsiębiorstwom gazowym, które spełniają całość warunków, o tyle nie dysponują one żadnym zakresem uznania co do możliwości przyznania tych zwolnień lub odstępstw spółce Nord Stream 2 AG, gdyż nie spełnia ona wspomnianych wyżej warunków. Według TSUE, mimo że państwa członkowskie nie są pozbawione wszelkiego pola manewru w celu wprowadzenia w życie między innymi obowiązku rozdziału przewidzianego w dyrektywie, dyrektywa ta pozostawia im jednak jedynie wybór środków, za pomocą których ma zostać osiągnięty konkretnie określony rezultat, czyli skuteczne oddzielenie struktur przesyłu od struktur produkcji i dostaw.
W konsekwencji Trybunał uznał, że Sąd również naruszył prawo, uznając, iż dyrektywa zmieniająca pozostawia w wielu względach realny zakres uznania państwom członkowskim w odniesieniu do obowiązków ciążących na spółce Nord Stream 2 AG.
Ten gazociąg bez prawa do zwolnień
W tej sytuacji Trybunał doszedł do wniosku, że Sąd błędnie orzekł, iż dyrektywa zmieniająca nie dotyczy bezpośrednio spółki Nord Stream 2 AG, i uchylił postanowienie będące przedmiotem odwołania
w zakresie, w jakim Sąd uznał za niedopuszczalną skargę tej spółki z tego powodu.
Trybunał stwierdził, że zarówno wśród istniejących połączeń wzajemnych, jak i wśród połączeń wzajemnych, które zostaną zbudowane, gazociąg Nord Stream 2 jest jedynym gazociągiem, do którego nie stosuje się i do którego nie może znaleźć zastosowania żadne ze zwolnień lub odstępstw przewidzianych w dyrektywie zmieniającej.
- Wynika stąd, że warunki zwolnienia bądź odstępstwa zmienione lub dodane dyrektywą zmieniającą dotyczą indywidualnie spółki Nord Stream 2 AG, a zatem jej skargę o stwierdzenie nieważności należy uznać za dopuszczalną w granicach tego indywidualnego oddziaływania - czytamy w orzeczeniu. Do Sądu należy jednak orzeczenie co do istoty w przedmiocie tej skargi, w związku z czym Trybunał przekazał sprawę temu sądowi w tym celu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.