Wnoszenie akcji lub udziałów spółek do fundacji rodzinnych to sposób na uporządkowanie spraw majątkowych i sukcesyjnych. Trzeba jednak liczyć się z określonymi formalnościami.
Jak wynika z informacji Prawo.pl, spółki, których wspólnikiem została fundacja rodzinna, dostają od swoich banków prośby o dostarczenie aktualnego (nie starszego niż sześć miesięcy) odpisu z rejestru fundacji rodzinnych. Banki tłumaczą to środkami bezpieczeństwa finansowego, wynikającymi z przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Anti-Money Laundering; AML).
Banki straszą, bo muszą przestrzegać przepisów AML
Dostarczenie dokumentu nie jest tylko formalnością, jaką można odłożyć „na potem”. Prawo.pl miało sposobność zapoznać się z pismem do spółki, która nie dostarczyła na czas odpisu. Bank informuje, że jeśli nie otrzyma wymaganego dokumentu do wskazanej daty, nie będzie mógł zrealizować wniosku o nowe produkty i usługi. A zatem klient nie otworzy nowego rachunku, nie dostanie nowej karty, nie otrzyma gwarancji bankowej.
W przypadku, gdy dokument nie wpłynie przez kolejnych 14 dni, bank uruchomi drugą transzą środków zaradczych – zablokuje transakcje wychodzące z rachunku. A to oznacza, że firma nie przeleje należności kontrahentowi, nie zapłaci kartą, nie skorzysta z automatycznej spłaty kredytu.
Kolejne 14 dni zwłoki będzie skutkować opcją atomową. Bank rozwiąże wówczas z klientem umowy: o prowadzenie rachunków, o kredyt, ramowe, o obsługę i rozliczenia płatności z użyciem terminala. Pisma straszące takimi konsekwencjami są nazywane „przedexitowymi”.
- To nie złośliwość banków, ale efekt obowiązków ustawowych. Problem w tym, że realia funkcjonowania fundacji rodzinnych i prawo AML nie nadążają za sobą wzajemnie – a to powoduje napięcia i niepotrzebny stres po stronie fundatorów — komentuje Krzysztof Smaga, adwokat, wspólnik w 5E Smaga i Wspólnicy.
>>> Przeczytaj także: Radcowie prawni wskazują na mankamenty w nowelizacji opodatkowania fundacji rodzinnej
Tylko jeden sąd od rejestracji fundacji rodzinnych
Stres jest tym większy, że uzyskanie dokumentu w terminie oczekiwanym przez banki (według prawników niekiedy jest to siedem dni) bywa po prostu niemożliwe. A wszystko przez niewydolny rejestr fundacji rodzinnych. Prowadzi go – na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej – tylko jeden sąd w Polsce, tj. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Szczegóły określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 18 maja 2023 r. w sprawie rejestru fundacji rodzinnych.
- Stosownie do postanowień tegoż rozporządzenia rejestr prowadzony jest w systemie jedynie informatycznym (nie teleinformatycznym). Informacje z rejestru udostępnia się każdemu w siedzibie sądu rejestrowego, pod nadzorem upoważnionego pracownika sądowego – tłumaczy na swojej stronie internetowej piotrkowski sąd.
Z kolei, aby uzyskać odpis (pełny lub aktualny) z rejestru fundacji rodzinnych, należy złożyć pisemny wniosek i zapłacić 20 zł.
Czytaj też w LEX: Funkcjonowanie fundacji rodzinnej, od założenia do wykreślenia z rejestru >
Prawnicy, którzy przechodzili przez tę procedurę, mówią, że na uzyskanie dokumentu potrzeba nawet miesiąca, sąd jest bowiem zasypany tego typu wnioskami. - Należy mieć na uwadze, że nie tylko banki domagają się aktualnych odpisów z rejestru fundacji rodzinnych. Są one również wymagane przez kontrahentów fundacji – w szczególności przy czynnościach notarialnych. Termin oczekiwania na odpis - miesięczny lub nawet dłuższy – jest całkowicie nieracjonalny i nieprzystający do obecnych standardów rynkowych – mówi Rita Świętek, radca prawny, partner w Kancelarii Głowacki i Wspólnicy.
SO w Piotrkowie do czasu oddania tego artykułu nie odpowiedział na pytania Prawo.pl, jego coraz większe obłożenie pracą potwierdzają natomiast statystyki, które Ministerstwo Sprawiedliwości załączyło do odpowiedzi na interpelację poselską nr 8199. Wynika z nich, że w roku 2023, czyli w pierwszym (niepełnym) roku obowiązywania ustawy o fundacji rodzinnej, zarejestrowano łącznie 917 spraw związanych z takimi fundacjami. W 2024 r. wpłynęło już 3305 spraw nowych, a na załatwienie czekało 425 spraw z roku poprzedniego. Rok 2025 sąd piotrkowski rozpoczął z 1383 sprawami, które ciągle czekały na załatwienie.
Czytaj też w LEX: Postępowanie rejestrowe w sprawie ujawnienia fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych >
Zarzuty wobec rejestru z Piotrkowa
Dla kontrastu warto tu dodać, że fundacje zwykłe (tj. nie-rodzinne) są rejestrowane w rejestrze stowarzyszeń, będącym częścią Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Odpis z niego można otrzymać przez internet 24 godziny na dobę, bez konieczności uiszczania opłaty i składania wniosku.
Odmienne realia funkcjonowania rejestru fundacji rodzinnych sprawiają, że jest on krytykowany. W lutym br. poseł Sławomir Mentzen, autor wspomnianej interpelacji nr 8199, zwrócił uwagę na długi czas oczekiwania na wpis fundacji rodzinnych do rejestru. Odpisu postanowienia świadczącego o takim wpisie oczekują zaś wydziały KRS w sądach rejonowych w całym kraju, rozpatrujące sprawy zbywania udziałów lub akcji na rzecz fundacji rodzinnych.
Agnieszka Majewska, rzeczniczka małych i średnich przedsiębiorców, w marcu br. w piśmie do resortu sprawiedliwości wskazywała na problemy takie jak nadmierna długotrwałość postępowania czy utrudnienia wynikające z wymogu unikalności nazwy fundacji rodzinnej.
- Niestety, obecny sposób prowadzenia tego rejestru jest nieprzejrzysty – brak jest ogólnodostępnej wyszukiwarki internetowej, nie ma możliwości sprawdzenia podstawowych informacji o zarejestrowanych fundacjach, a dane publikowane są w sposób utrudniający ich przeszukiwanie – zwracał z kolei uwagę w październiku br. w interpelacji nr 12925 poseł Janusz Cieszyński.
To ostatnie pismo nadal czeka na odpowiedź, we wcześniejszych przypadkach Ministerstwo Sprawiedliwości deklarowało gotowość na zmiany. Także teraz resort zapewnia, że prowadzi prace legislacyjne nad zmianą rozporządzenia w sprawie rejestru fundacji rodzinnych.
Czytaj też w LEX: Dziedziczenie praw udziałowych na przykładzie dziedziczenia przez fundację rodzinną >
Cena promocyjna: 215.1 zł
|Cena regularna: 239 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 172.08 zł
Rejestr fundacji do zmiany – MS odpowiada Prawo.pl
Projekt zmian został wpisany do wykazu prac legislacyjnych ministra sprawiedliwości pod numerem B883. - Prace nad projektem znajdują się w końcowej fazie uzgodnień wewnątrzresortowych i w tym miesiącu powinien zostać on skierowany do uzgodnień, opiniowania oraz konsultacji publicznych – informuje w korespondencji z Prawo.pl wydział komunikacji społecznej, biuro komunikacji i promocji MS.
Zgodnie z zapowiedzią, procedowana zmiana rozporządzenia umożliwi prezentowanie zawartości jawnego rejestru fundacji rodzinnych na stronie internetowej Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim i pobierania samodzielnych wydruków z informacją pozyskaną z rejestru fundacji rodzinnych.
Projektowany przepis par. 30a ust 1 rozporządzenia przewiduje, że informacje z rejestru odpowiadające treści odpisu albo zaświadczenia udostępnia się również w postaci elektronicznej, na stronie podmiotowej sądu rejestrowego, w formie wydruku komputerowego do samodzielnego pobrania.
Ministerstwo podkreśla, że na potrzebę zmiany rozporządzenia wskazywali liczni interesariusze, w tym pełnomocnicy procesowi, fundatorzy i członkowie władz fundacji rodzinnych, a także sam Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Fundacje rodzinne w praktyce
Jak jednak poradzić sobie do czasu, w którym rejestr zostanie zautomatyzowany? Rita Świętek uważa, że skoro prawodawca nie zmierzył się dotąd z problemem, to banki powinny wyznaczać realne terminy dla wykonania zobowiązania (np. termin miesięczny). - Procedury AML powinny być w tym zakresie elastyczne i umożliwiać odstępstwa od standardowego terminu wymaganego w innych przypadkach (np. dla podmiotów widniejących w KRS czy CEiDG) – postuluje prawniczka.
- Doradzamy naszym klientom działania prewencyjne – regularne składanie wniosków o odpis z rejestru co kilka miesięcy. To prosty, tani (20 zł opłaty za odpis) i skuteczny sposób, by uniknąć stresu i konsekwencji pism przedexitowych - mówi Krzysztof Smaga. I podsumowuje: - W fundacjach rodzinnych kluczowe jest planowanie z wyprzedzeniem – bo bezpieczeństwo fundacji to bezpieczeństwo całego biznesu rodzinnego.
Sprawdź też w LEX: Jak fundacja rodzinna powinna zaewidencjonować wniesienie udziałów w spółce na pokrycie funduszu założycielskiego? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
