Jakie obowiązki podatkowe ciążą na podatniku, którego auto zostało całkowicie zniszczone w wypadku, a wypłacone ubezpieczenie zostało scedowane na bank, który udzielił na to auto kredytu?

Podatnik zakupił samochód za pieniądze uzyskane z kredytu. Bank w umowie kredytowej zabezpieczył kredyt hipoteką, a w przypadku szkody zobowiązał podatnika do cesji ubezpieczenia. Samochód uległ wypadkowi (szkoda całkowita), ubezpieczyciel ocenił szkodę i wypłacił ubezpieczenie za zgodą podatnika bankowi. Podatnik bowiem zgodnie z umową kredytową dokonał cesji ubezpieczenia na bank. W zamian za to bank zmniejszył w tej wysokości kwotę udzielonego kredytu.

Pytanie:
Jakie skutki podatkowe wynikają z tych transakcji?
Czy u podatnika występuje przychód z tytułu scedowanego na bank ubezpieczenia?
Wrak samochodu nie nadaje się do naprawy (ubezpieczyciel wypłacił oszacowaną wartość samochodu)?
Czy można uznać u podatnika, że nastąpiła likwidacja samochodu i odpisać w koszty niezamortyzowaną jego wartość, jeśli bank nie wydał jeszcze decyzji co należy zrobić z wrakiem?

Odpowiedź:
Kwota ubezpieczenia, która w związku z umową cesji otrzymuje bank, stanowi dla ubezpieczonego przychód.
Istnieją tu podstawy do dokonania likwidacji środka trwałego.
Niezamortyzowana wartość samochodu będzie stanowiła dla podatnika koszt uzyskania przychodu.

Uzasadnienie:
Odszkodowania otrzymane za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej u.p.d.o.f., stanowią przychód z działalności gospodarczej. Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f., od podatku zwalnia się wprawdzie kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Zwolnienie to jednak nie dotyczy m.in. odszkodowań za szkody składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, z których dochody opodatkowane są zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c u.p.d.o.f.
Biorąc pod uwagę treść przedmiotowych regulacji, odszkodowanie wypłacone z tytułu szkody w środku trwałym, będzie stanowiło przychód z działalności gospodarczej.
W związku z faktem, że za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się jedynie kwoty należne podatnikowi, powstaje tu wątpliwość czy w przypadku uznania przez ubezpieczyciela tzw. szkody całkowej i wypłaty ubezpieczenia (w związku z cesją polisy ubezpieczeniowej) na rzecz banku, powstaje u ubezpieczonego przychód podatkowy. W przeszłości można było się spotkać z interpretacjami, że taki przychód nie powstaje – wypłacona bowiem przez ubezpieczyciela kwota nie stanowi kwoty należnej podatnikowi, ale kwotę należną dla banku. W istocie jednak należy zauważyć, że fakt, iż należności związane z odszkodowaniem za szkodę całkowitą zostały przekazane przez ubezpieczyciela bezpośrednio bankowi, nie ma wpływu na kwestię uzyskania przychodu przez podatnika (ubezpieczonego). Ubezpieczającym samochód i zarazem ubezpieczonym był bowiem podatnik (ubezpieczony), a nie bank i to na jego rzecz przyznano odszkodowanie. Otrzymane zatem przez bank odszkodowanie spowoduje w analizowanym przypadku powstanie przychodu podatkowego (zob.: postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 15 października 2012 r., ITPB1/415-819/12/WM; postanowienie Dyrektora izby Skarbowej w Łodzi z dnia 22 grudnia 2011 r., IPTPB1/415-207/11-2/AG).
Jak wynika z art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f., kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem jednak wydatków wymienionych w art. 23 u.p.d.o.f. W art. 23 ust. 1 pkt 5 i pkt 6 u.p.d.o.f. ustawodawca wymienia jako niestanowiące kosztów podatkowych:
1) straty w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych oraz
2) straty powstałe w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności.

Wskutek wypadku samochód całkowicie utracił swoją wartość użytkową – nie nadaje się on już do naprawy. Zgodnie z odrębnymi przepisami podatnik powinien zdać tenże samochód do stacji demontażu pojazdów. Otrzymany z tejże stacji dokument będzie podstawą do dokonania księgowej likwidacji tegoż samochodu. Likwidacja samochodu wywoła stratę, którą w oparciu o art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. podatnik może traktować jako koszt podatkowy zob. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2009 r., II FSK 977/08). Stosownie do ograniczenia wynikającego z art. 23 ust. 1 pkt 5 u.p.d.o.f. kosztu podatkowego nie będzie stanowiła jedynie równowartość straty, pokryta sumą dokonanych od samochodu odpisów amortyzacyjnych. Reasumując, koszty podatkowe będzie tu stanowiła niezamortyzaowana wartość środka trwałego.
Decyzja banku o dalszym przeznaczeniu wraku pojazdu nie ma w takim przypadku większego znaczenia.

[Uwaga! Odpowiedź na to pytanie jest już nieaktualna od 1 I 2017 r.]