Urząd Komisji Nadzoru Finansowego przedstawił swoje stanowisko w sprawie stosowania art. 21 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Chodzi o ankiety dotyczące potrzeb ubezpieczającego lub ubezpieczonego przy ubezpieczeniu na życie o których mowa w dziale I w grupie 3 załącznika do ustawy. Obejmują one ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK), a także ubezpieczenia na życie, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalane w oparciu o określone indeksy lub inne wartości bazowe. - Są to ubezpieczenia obecne na polskim rynku od wielu lat, łączące w sobie element ochronny z inwestycyjnym, przy czym element inwestycyjny jest często dominujący - pisze KNF w swim stanowisku.
Procedura badania potrzeb
Ustawodawca w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania ubezpieczeń z elementem inwestycyjnym i ograniczenia ryzyka zaoferowania ubezpieczenia nieodpowiadającego potrzebom ubezpieczającego lub ubezpieczonego wprowadził w art. 21 ustawy procedurę, którą należy przeprowadzić przed zawarciem umowy. Zdaniem KNF w pierwszej kolejności konieczne staje się przeprowadzenie analizy potrzeb, sytuacji finansowej oraz wiedzy i doświadczenia w dziedzinie ubezpieczeń na życie (ankieta potrzeb). Kolejnym krokiem jest ocena dokonywana przez zakład ubezpieczeń w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaka umowa ubezpieczenia jest odpowiednia do potrzeb ubezpieczającego czy też ubezpieczonego lub czy oferowana umowa ubezpieczenia jest odpowiednia do tych potrzeb.
Na podstawie analizy ankiety potrzeb, zakład ubezpieczeń powinien przedstawić propozycje ubezpieczenia adekwatne w danym stanie faktycznym do potrzeb wraz z uzasadnieniem. POwinno ono obejmować w szczególności zidentyfikowanie i zindywidualizowanie potrzeby oraz wyjaśnienie, w jaki sposób przedstawione propozycje zaspokajają te potrzeby (art. 21 ust. 3 ustawy). W przypadku ankiety potrzeb dotyczącej ubezpieczonego zakład ubezpieczeń przedstawia rekomendację wraz z uzasadnieniem w zakresie skorzystania przez ubezpieczonego z ochrony ubezpieczeniowej w ramach umowy ubezpieczenia zawartej przez ubezpieczającego. Uzasadnienie obejmuje w szczególności zidentyfikowanie potrzeb ubezpieczonego oraz wyjaśnienie, w jaki sposób propnowana polisa je zaspokoi (art. 21 ust. 5 ustawy). KNF podkreśla, że ubezpieczający lub ubezpieczony mają prawo do odmowy wypełnienia ankiety potrzeb. W takim przypadku zakład ubezpieczeń powinien przekazać ubezpieczającemu lub ubezpieczonemu ostrzeżenie, a umowa ubezpieczenia lub przystąpienie do zawartej umowy ubezpieczenia może nastąpić na podstawie pisemnego żądania.
Interpretacja wyników ankiety
Gdy z analizy ankiety potrzeb wynika, że potrzeby ubezpieczającego lub ubezpieczonego są nieadekwatne do jego doświadczenia, wiedzy w dziedzinie ubezpieczeń na życie lub sytuacji finansowej lub zakład ubezpieczeń nie oferuje ubezpieczenia odpowiedniego do jego potrzeb. W takiej sytuacji zakład ubezpieczeń powinien przekazać ubezpieczającemu lub ubezpieczonemu tę informację z jednoczesnym ostrzeżeniem, że wynik analizy lub oferta zakładu ubezpieczeń uniemożliwia zaoferowanie odpowiedniego ubezpieczenia (ostrzeżenie). Ubezpieczający powinien pisemnie potwierdzić otrzymanie tej informacji oraz złożyć pisemne oświadczenie o zapoznaniu się z ostrzeżeniem. W takim przypadku umowa ubezpieczenia może zostać zawarta tylko na podstawie pisemnego, jednoznacznego w swej treści żądania ubezpieczającego lub ubezpieczonego (żądanie) – art. 21 ust. 4 ustawy. Nieodłącznym elementem większości produktów ubezpieczeniowych, o których mowa w dziale I w grupie 3 załącznika do ustawy są ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe (UFK) pozwalające ubezpieczycielowi inwestować środki. Według KNF obserwacja działalności rynkowej wskazuje, że zakłady ubezpieczeń oferują wiele UFK, różniących się strukturą portfela inwestycyjnego, co ma bezpośrednie przełożenie na poziom ryzyka inwestycyjnego danego UFK. Znajduje to swe odzwierciedlenie w przepisie art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy, zgodnie z którym wykaz oferowanych UFK w ramach umowy ubezpieczenia stanowi integralną część umowy ubezpieczenia.
Określenie ryzyka inwestycyjnego
Istotnym uzupełnieniem wymogów opisanych w art. 21 ustawy jest Rozporządzenie Ministra Finansów z 2 lutego 2016 r. w sprawie minimalnego zakresu danych zamieszczanych w ankiecie dotyczącej potrzeb ubezpieczającego lub ubezpieczonego. Wynika z niego, że zakłady ubezpieczeń muszą uzyskać od ubezpieczającego lub ubezpieczonego informacje dotyczące m.in. poziomu ryzyka inwestycyjnego, jaki ubezpieczający lub ubezpieczony jest w stanie zaakceptować w ramach realizacji wskazanego celu zawarcia lub przystąpienia do umowy ubezpieczenia. Ryzyko to jest określane przez zakłady ubezpieczeń w kilkustopniowej skali zbieżnej ze skalą stosowaną do określenia poziomu ryzyka poszczególnych UFK. Oczywistym jest, iż zakład ubezpieczeń chcąc działać zgodnie z art. 21 ustawy, w przypadku przedstawienia propozycji ubezpieczeń odpowiednich do potrzeb ubezpieczającego (tj. w trybie określonym w art. 21 ust. 3 ustawy) lub rekomendacji (tj. w trybie określonym w art. 21 ust. 5 ustawy) powinien uwzględnić tylko te z posiadanych ubezpieczeń, w których poziom ryzyka jest nie wyższy niż poziom ryzyka akceptowany przez ubezpieczającego lub ubezpieczonego.
Tymczasem KNF w toku prowadzonych czynności kontrolnych zaobserwowała praktykę działania, która może być uznana za naruszającą przepis art. 21 ustawy. Polega ona na oferowaniu umowy ubezpieczenia, która jest nieodpowiednia do potrzeb i przejawia się to w takim doborze przez zakład ubezpieczeń ofert UFK, w których poziom ryzyka inwestycyjnego znacząco przewyższa poziom ryzyka inwestycyjnego akceptowany przez ubezpieczającego lub ubezpieczonego. Taka sytuacja wymaga negatywnej oceny. W przypadku ubezpieczeń, w których istnieje możliwość wyboru wielu różnych UFK, zakład ubezpieczeń powinien każdorazowo proponować ubezpieczenie odpowiednie do potrzeb, co między innymi powinno obejmować swym zakresem dokonanie wyboru UFK o akceptowalnym poziomie wskazanym w ankiecie potrzeb. Z pewnością zakład ubezpieczeń nie powinien przydawać ubezpieczonemu albo ubezpieczającemu możliwości dokonania wyboru UFK na poziomie ryzyka inwestycyjnego wyższym, aniżeli wskazano to w ankiecie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
