Monika Horna-Cieślak, rzeczniczka praw dziecka, powołuje się na art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o rzeczniku praw dziecka, który mówi m.in., że jeśli prawa dziecka są łamane, a takim prawem jest też zapewnienie ochrony zdrowia, RPD może występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych.
– Szczepienia, które są najskuteczniejszym narzędziem zwalczania chorób zakaźnych, powinny stanowić oczywisty element profilaktyki zdrowotnej i być postrzegane przez społeczeństwo w Polsce jako istotna składowa dbania o zdrowie każdego dziecka – napisała w liście do Ministerstwa Zdrowia Monika Horna-Cieślak.
Statystyki rosną
Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB wynika, że liczba uchyleń dotyczących szczepień obowiązkowych co roku wzrasta. W ciągu 10 lat (od 2014 do 2023) zwiększyła się niemal siedmiokrotnie, z 12,7 tys. do 87,3 tys. Zgodnie z prawem poddanie dziecka szczepieniom jest obowiązkiem prawnym. Rodzice, którzy uchylają się od szczepień, podlegają karze grzywny wynoszącej od 10 tys. zł do nawet 50 tys. zł. Wysokie kary w tym przypadku nie odstraszają jednak od łamania prawa. Skuteczniejsze monitorowanie sytuacji ma zapewnić wprowadzenie systemu elektronicznej karty szczepień dla dzieci. Zdaniem RPD to krok w dobrą stronę, ale niewystarczający.
– W mojej ocenie, konieczne jest prowadzenie systematycznych działań na rzecz popularyzacji szczepień ochronnych i edukacji społeczeństwa w tym zakresie, w oparciu o naukowe, zweryfikowane dane i wiedzę medyczną. Potrzebna jest systemowa modyfikacja organizacji ochrony zdrowia w kontekście szczepień ochronnych w taki sposób, aby niwelować przeszkody czy trudności w sprawnym i skutecznym ich przeprowadzaniu – twierdzi rzeczniczka.
Sprawdź też w LEX: Czy pielęgniarki oraz położne mają prawo przeprowadzania badania kwalifikacyjnego do szczepień? >
Wiele wątpliwości i niewiedzy
Zdaniem RPD część rodziców ma uzasadnione wątpliwości związane z wykonaniem szczepienia u swojego dziecka. Dotyczy to sytuacji, w której np. konsultacja specjalistyczna jest wymagana z uwagi na złożony, ciężki stan zdrowia dziecka lub niespecyficzny przebieg dotychczasowych szczepień. Takimi szczególnymi okolicznościami są np. te dotyczące realizacji szczepienia przeciw gruźlicy u dzieci z przeciwwskazaniem do ich podania zaraz po urodzeniu, ale także u dzieci urodzonych w warunkach domowych oraz u starszych dzieci jako tzw. szczepienia wyrównawczego. W systemie ochrony zdrowia gubią się rodziny powracających na stałe do Polski, które posiadają dzieci urodzone się w krajach Europy Zachodniej, gdzie szczepienia przeciw gruźlicy nie są rutynowo wykonywane. Od lat do Biura Rzecznika Praw Dziecka wpływają wnioski, w których opiekunowie wyrażają liczne obawy i wątpliwości związane ze szczepieniami.
- Jednocześnie nie ma powszechnie dostępnej, „urzędowej” listy poradni udzielających konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych, co nie ułatwia szukania rozwiązań dla trudnych sytuacji związanych z zaszczepieniem dziecka. Może to, w mojej ocenie, zniechęcać rodziców w dążeniu do szukania rozwiązań, jak również nie sprzyja to budowaniu zaufania i pewności do systemu szczepień w Polsce – twierdzi RPD.
Zobacz również: Szczepienia w aptekach: komu przysługuje refundacja
Jedna poradnia w każdym województwie
Dlatego, zdaniem rzeczniczki, zasadnym byłoby uruchomienie sieci specjalistycznych poradni szczepień, co najmniej jednej placówki na województwo. Na potrzebę takiego rozwiązania wskazuje również Główny Inspektor Sanitarny. W takiej poradni byłyby realizowane wszystkie zaległe szczepienia, w tym przeciw gruźlicy.
Co prawda szczepienia są wykonywane w ramach choćby POZ czy AOS, jednak jak wskazuje RPD, nie ma systemowej odpowiedzi na potrzebę stworzenia powszechnie identyfikowanej i znanej zarówno osobom wykonującym zawód medyczny, jak i pacjentom sieci punktów, dedykowanych rozwiązywaniu trudności w podjęciu decyzji o zaszczepieniu dziecka albo wykonania szczepienia w niestandardowej sytuacji.
– Niestety często ani rodzice, ani personel podstawowej opieki zdrowotnej nie wiedzą, gdzie szukać wsparcia – wskazuje Monika Horna-Cieślak.
Czytaj też w LEX: Dopuszczalność uchwał JST w sprawie dodatkowych punktów dla szczepionych dzieci w rekrutacjach do przedszkoli >
Szczepić zgodnie z najnowszą wiedzą epidemiologiczną
Drugi postulat RPD dotyczy uwzględniania aktualnych danych epidemiologicznych przy planowaniu i tworzeniu Programu Szczepień Ochronnych. Nadzór epidemiologiczny dysponuje danymi epidemiologicznymi, które mógłby służyć przy podejmowaniu decyzji w obszarze profilaktyki chorób zakaźnych.
Rzeczniczka jako przykład podała profilaktykę zakażeń wywoływanych przez pneumokoki. Z danych m.in. Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) wynika, że dokumentuje się istotny spadek zachorowań spowodowanych przez serotypy zawarte w stosowanej szczepionce 10-walentej. Ale od 2021 r. wzrasta liczba zakażeń inwazyjnych chorób pneumokokowych wywołanych przez bakterie o serotypie 19A, których nie zawiera ta szczepionka. Pomimo, że Polsce odnotowuje się wzrost liczby zweryfikowanych przypadków zachorowań na IChP wywoływaną przez serotyp 3 i 19A nadal szczepionka PCV13 refundowana jest dla ograniczonej populacji dzieci, zaś szczepionka PCV20 nie jest obecnie refundowana w Polsce.
– Mamy więc sytuację, w której szczepionka dostępna dla dzieci bezpłatnie tj. PCV10 nie obejmuje dominującego w Polsce serotypu wywołującego inwazyjną chorobę pneumokokową (tj. serotypu 19A). Natomiast szczepionka PCV13, obejmująca serotyp 19A, jest bezpłatna tylko na ograniczonej populacji dzieci, a dla reszty małoletnich jest dostępna za dopłatą, nierzadko stanowiącą barierę finansową dla wielu rodzin. Zapewnienie dostępu do wysoko skojarzonych szczepionek odpowiadających danym epidemiologicznych wydaje się być koniecznością, a nie postulatem do rozważenia – twierdzi Monika Horna-Cieślak.
RPD wystąpiła do Ministerstwa Zdrowia z prośbą o ustosunkowanie się do tych postulatów. Czekamy na odpowiedź.
Zobacz też procedurę w LEX: Postępowanie z dokumentacją medyczną dotyczącą szczepień obowiązkowych >
