Opiekun medyczny nie zastąpi pielęgniarki, ale może ją odciążyć

Opiekun medyczny może być członkiem zespołu opieki długoterminowej, ale podmioty medyczne nie mają obowiązku go zatrudniać. Często tego nie robią, jednak zmiany wymusza rzeczywistość, bo braki kadrowe w systemie są coraz dotkliwsze. Ministerstwo Zdrowia planuje więc włączyć opiekunów do opieki długoterminowej i hospicyjnej w domu pacjenta. Zmienią się także normy ich zatrudnienia w placówkach medycznych.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej określa, że opiekun medyczny może wykonywać świadczenia w ramach swoich kompetencji w zespole opieki długoterminowej.

– Kluczowe jest słowo „może”, bo to oznacza, że nie musi, zatem nie ma obowiązku, by w podmiocie leczniczym był opiekun medyczny – podkreśla Bartosz Mikołajczyk, prezes zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Opiekunów Medycznych. Zabiega ono o to, by stało się standardem, że opiekun medyczny jest w zespole opieki długoterminowej razem z pielęgniarką, fizjoterapeutą i innymi zawodami medycznymi. Każdy z członków takiego zespołu miałby jasno określone kompetencje i zakres czynności, które może wykonywać.

Czytaj też: Czy opiekun medyczny ułatwi uzyskiwanie zgody pacjenta? >>

Opiekun medyczny w zespole opieki długoterminowej

Aktualnie w resorcie zdrowia pracuje grupa robocza, w której uczestniczą m.in. także przedstawiciele Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Opiekunów Medycznych.

Jak informuje wiceminister zdrowia Waldemar Kraska, pracuje ona nad ustaleniem norm zatrudnienia w zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL) i pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZPO) z uwzględnieniem także opiekunów medycznych. Grupa ma wypracować także propozycje włączenia do zespołu w opiece długoterminowej opiekuna medycznego wraz z podziałem zadań.

– Opiekun medyczny nie zastąpi pielęgniarki, ale może ją odciążyć. Czynności, które wykonuje zawierają się w czynnościach pielęgniarki, ma on wesprzeć pielęgniarki, więc jeśli włączymy do systemu opiekunów, pielęgniarki będą mogły zająć się specjalistycznymi zadaniami zgodnie z ich rozszerzanymi uprawnieniami. Zatem przesunięcie i oddanie niektórych kompetencji opiekunom medycznym, sprawi, że brak pielęgniarek w systemie będzie mniej odczuwalny i da więcej czasu na rozwiązanie tego problemu – mówi Bartosz Mikołajczyk.

Czytaj też: W jaki sposób można uzupełnić wiedzę i umiejętności opiekuna medycznego? >>

Normy zatrudnienia opiekunów medycznych

Najpóźniej do końca lipca grupa robocza w MZ ma wypracować także normy zatrudnienia opiekunów medycznych w ZOL-ach i ZPO. Z danych Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Opiekunów Medycznych wynika, że obecnie na 10 pacjentów przypada średnio 2,5 etatu opiekuna medycznego. – Mamy nadzieję, że wypracowane normy pozwolą uelastycznić liczbę opiekunów medycznych, tak by przynajmniej nie było ich w placówce mniej niż teraz. Zależy nam jednak najbardziej na wypracowaniu mechanizmów, które będą promowały wyjście poza minimum – podkreśla Bartosz Mikołajczyk.

Z danych MZ wynika, że w Polsce jest ponad 80 tys. osób z dyplomem opiekuna medycznego, faktycznie w zawodzie pracuje zaś dużo mniej niż połowa (25 – 30 tys. osób). Większość z nich pracuje w placówkach stacjonarnych - na koniec 2022 r. w podmiotach leczniczych zatrudnionych było 10 758 opiekunów medycznych, a w zakładach długoterminowej, stacjonarnej opieki 6727.

Do tego należy doliczyć opiekunów medycznych w domach pomocy społecznej – z danych Ministerstwa Pracy i Rodziny wynika, że na koniec 2021 r. w DPS-ach zatrudnionych było ok. 6 tys. opiekunów medycznych.

Dane te jednak mogą nie być miarodajne, gdyż nie ma rejestru opiekunów medycznych.

Pracodawcy po wejściu w życie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu w ochronie zdrowia (zakładające coroczne podwyżki) zmieniają nazwy stanowiska na asystent pielęgniarki czy też inne, które kwalifikują opiekunów medycznych do niższej grupy uposażenia. W DPS-ach bardzo często pracują oni na stanowisku „opiekun”. Statystyki są więc niejednoznaczne.

Ma to zmienić ustawa o zawodach medycznych obecnie procedowana w parlamencie. Środowisko opiekunów medycznych od kilku lat zabiegało o regulacje ustawowe zawodu. Jak podkreśla Bartosz Mikołajczyk, w ostatnim czasie nie zmniejsza się liczba osób z dyplomem opiekuna medycznego. – Wyzwaniem jest to, żeby znaleźli miejsce na rynku pracy. Wypracowane normy mogą pomóc zwiększyć zatrudnienie – zaznacza.

Czytaj także na Prawo.pl:  Dietetyk do południa będzie zawodem medycznym, a po południu już nie>>

Opiekun medyczny w domu pacjenta

Tymczasem resort zdrowia pracuje nad reformą opieki długoterminowej, która także uwzględnia zmiany w miejscu opiekuna medycznego w systemie ochrony zdrowia. Jak podkreśla wiceminister Kraska, zaplanowana jest ona w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Obecnie MZ określa priorytety tej reformy oraz buduje jej strategię. Pierwsze akty prawne, które będą wdrażały te zmiany zaplanowane są na 2024 r. Z kolei dokument strategiczny „Zdrowa przyszłość. Ramy strategiczne rozwoju systemu ochrony zdrowia na lata 2021–2027, z perspektywą do 2030 r.” w części poświęconej strategii deinstytucjonalizacji opieki zdrowotnej nad osobami starszymi przewiduje m.in. rozwój opieki domowej.

Udział w niej będą mieli opiekunowie medyczni. Jak podkreśla wiceminister, ma się to odbyć poprzez włączenie przeszkolonych w tym zakresie kadr medycznych, w tym opiekunów medycznych, do personelu zapewniającego opiekę długoterminową oraz opiekę paliatywną i hospicyjną udzielanych w domu pacjenta.

Czytaj też: Czy opiekun medyczny, mający przerwę w wykonywaniu zawodu, traci swoje uprawnienia? >>

Czym jest zawód opiekuna medycznego

Magdalena Osińska-Kurzywilk, prezes zarządu Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym” zwraca uwagę, że to czego najbardziej potrzebuje obecnie opieka długoterminowa, oprócz lepszego finansowania, to większa liczba kadry.

– Większość podmiotów prowadzących opiekę długoterminową boryka się z małą liczbą kadry. Poza tym zarządzający wskazują, że jest także ogromny przepływ kadry, pracownicy przychodzą i szybko odchodzą do innych miejsc – mówi.

Podkreśla, że to bardzo trudna praca, dlatego konieczne jest lepsze finansowanie, ale także edukacja społeczeństwa, czym jest zawód opiekuna medycznego.

– Niekiedy np. w domowej opiece długoterminowej zawód jest tak rozumiany, że opiekun ma sprzątać dom. To błąd, jest to zawód medyczny i ma wykonywać świadczenia medyczne – podkreśla Magdalena Osińska-Kurzywilk.

Zgadza się z tym Bartosz Mikołajczyk, który zaznacza, że wielu ludzi nie ma świadomości, że jest zawód opiekuna medycznego. – Dotąd te czynności wykonywały pielęgniarki lub salowe. Liczymy na to, że ustawa o zawodach medycznych wzmocni prestiż naszego zawodu i jego widoczność.

Czytaj też:

Kompetencje opiekunów medycznych

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 27 stycznia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego rozszerzyło uprawnienia opiekunów medycznych w zakresie wykonywanych przez nich czynności.

Program kształcenia opiekunów medycznych został poszerzony m.in. o pobieranie krwi i materiałów do badań. Oprócz tego, opiekun medyczny może m.in. dbać o pielęgnację ciała osoby niesamodzielnej, wymieniać worek stomijny i cewnik zewnętrzny, prowadzić profilaktykę i pielęgnację przeciwodleżynową czy karmić osobę niesamodzielną doustnie lub dojelitowo.

Czytaj także na Prawo.pl: Poszerzenie kompetencji opiekunów medycznych. Pielęgniarki protestują
Zawód opiekuna medycznego jest najmłodszym zawodem z profesji medycznych. Takie wykształcenie można zdobyć od lipca 2007 roku w szkołach policealnych, a jako zawód został on objęty klasyfikacją w 2008 roku. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.