Ustawa z 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych znacznie zmieniła Kodeks wyborczy. Spowodowało to wiele krytyki i uwag oraz ostatecznie odstępowanie od wielu rozwiązań ustawowych na rzecz praktycznych zmian, które umożliwiły przeprowadzenie wyborów samorządowych w 2018 roku. Teraz niektóre z tych zmian są wycofywane. Według nowelizacji , osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe na każdą karę, a nie tylko na karę pozbawienia wolności, nie będzie miała prawa wybieralności w wyborach na wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Dotychczas nie mogła kandydować osoba skazana za takie przestępstwa na karę pobawienia wolności.
Nowela zakłada też powrót do jednej obwodowej komisji wyborczej w wyborach do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego oraz prezydenckich. Dwie komisje wyborcze - ds. przeprowadzenia głosowania i ds. ustalenia wyników głosowania - będą powoływane tylko przy wyborach samorządowych i przy ponownych wyborach samorządowych.
Zgodnie z nowelizacją, skład każdej obwodowej komisji wyborczej związany jest z wielkością obwodu głosowania. W obwodach do 1000 mieszkańców w skład komisji wyborczej powołuje się 7 osób, w obwodach głosowania od 1001 do 2000 mieszkańców - 9 osób, w obwodach głosowania od 2001 do 3000 mieszkańców - 11 osób, a w obwodach głosowania powyżej 3000 mieszkańców - 13 osób. Dotychczas w skład obwodowej komisji wyborczej wchodziło 9 członków.
Zgodnie z nową ustawą, zgłoszenia do składów obwodowych komisji wyborczych mogą być dokonywane bezpośrednio przez wyborców - komisarz wyborczy może uzupełnić skład komisji o takie osoby, jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów jest mniejsza niż ustawowy skład liczbowy obwodowej komisji wyborczej.
Nowelizacja przewiduje również, że decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wyborców osoby stale zamieszkującej na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały, wydaje wójt w terminie pięciu, a nie jak dotychczas trzech dni, od dnia wniesienia wniosku; wyborca do złożonego wniosku będzie musiał dołączyć adres czasowego przebywania.
Anna Kwiecień, poseł wnioskodawca, zapewniła podczas pierwszego czytania w Sejmie, że nowelizacja nie ma na celu spowodowania utraty mandatu przez prezydent Łodzi Hannę Zdanowską. – Jestem gotowa wnieść poprawkę, która uspokoi Państwa i panią prezydent (…) wsłuchujemy się w głos PKW i KBW i chcemy usprawnić wybory, dlatego powstał ten projekt – powiedziała. Wcześniej posłowie przytaczali przypadek prezydent Łodzi, która kandydowała i została wybrana mimo skazania na karę grzywny.
Czytaj też: Problem z przepisami od 4 lat, rządzący nic z tym nie zrobili
Jej zdaniem zmiana dotycząca niekaralności ujednolica wymagania w stosunku do kandydatów na wójtów, burmistrzów i prezydentów w odniesieniu do ustawy o samorządzie. Poseł Lidia Burzyńska z PiS zauważyła, że nowelizacja przyczyni się do oszczędności po stronie budżetu państwa kosztów przeprowadzenia wyborów.
Wniosek o odrzucenie projektu nie przeszedł
Kluby Koalicja Obywatelska Platforma Obywatelska oraz Polskie Stronnictwo Ludowe – Unia Europejskich Demokratów złożyły wniosek o odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu. Posłowie opozycji zgłaszali, że zgodnie z projektem kandydaci na posła, senatora nie byliby objęci zakazem kandydowania po skazaniu prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe na każdą karę. Dotyczyłoby to tylko samorządowców. Wymogi wobec samorządowców byłyby więc znacznie ostrzejsze niż wymogi dotyczące posłów.
Sejm nie zgodził się na odrzucenie projektu ustawy w pierwszym czytaniu. Posłowie zdecydowali o skierowaniu projektu do komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw z zakresu prawa wyborczego w celu dalszego procedowania.
Podczas posiedzenia komisji prof. Marek Chmaj powiedział, że projekt ma na celu m.in. naprawienie usterek kodeksowych. Według Wojciecha Hermelińskiego, przewodniczącego PKW, przepisy proponowane porządkują kwestie techniczne. Jego zdaniem przepisy zwane lex Zdanowska będą pełniły swoją funkcję na przyszłość. Chodzi o propozycję wprowadzenia zapisu, że prawa wybieralności w wyborach wójta nie będzie posiadała osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe na każdą karę, a nie jak dotychczas tylko na karę pozbawienia wolności.
Jego zdaniem dobrze, że znikną dwie komisje wyborcze w wyborach do parlamentu oraz PE. Poparł też kwestie przedłużenia terminu do decyzji wójta o wpisie do rejestru wyborców.
Zobacz też w LEX:
Zadania jst w procesie przygotowania i przeprowadzenia wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 r.
Archiwizacja dokumentów wyborczych
Przygotowanie lokalu wyborczego
Usuwanie plakatów i haseł wyborczych
Zapewnienie wyborcom wglądu do kopii protokołu głosowania w obwodzie