Poprawka Senatu umożliwi m.in. wydanie polskiego dokumentu podróży cudzoziemcowi, który posiada obywatelstwo określone w akcie wykonawczym wydanym przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Senatorowie przywrócili 14-dniowy termin na wniesienie odwołania od niektórych decyzji wydawanych na podstawie ustawy o cudzoziemcach zamiast 7-dniowego przyjętego w ustawie.
Izba przywróciła też dotychczasowy 15-dniowy minimalny termin dobrowolnego wyjazdu, który może być orzeczony w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. Zdecydowała również o przywróceniu regulacji zawartej w art. 315 ust. 4a ustawy o cudzoziemcach, zawieszającej bieg terminu dobrowolnego powrotu do czasu doręczenia cudzoziemcowi decyzji ostatecznej w innej sprawie. Senatorowie pozostawili dotychczasowy (5 letni) maksymalny okres, na jaki można orzec zakaz wjazdu lub pobytu na terytorium państw obszaru Schengen w wypadku osób, których wjazd lub pobyt może stanowić zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego albo naruszać interes RP.
Przywrócono też przepis przewidujący skutek zawieszający decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu w razie złożenia przez niego wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji wraz ze skargą do sądu administracyjnego. Doprecyzowano przepis stanowiący podstawę do wydania postanowienia o zwolnieniu cudzoziemca ze strzeżonego ośrodka lub aresztu dla cudzoziemców. Kolejna senacka poprawka przewiduje uchylenie możliwości dokonania wpisu danych cudzoziemca do Systemu Informacyjnego Schengen przed wydaniem ostatecznej decyzji.
Czytaj w LEX: Zakaz środków o skutku równoważnym z odprawą graniczną a obowiązki przewoźników w strefie Schengen >>>
Senatorowie umożliwili obywatelom Ukrainy, którzy przebywają legalnie na terytorium RP pobieranie, przechowywanie i prezentację dokumentu elektronicznego zawierającego dane dziecka będącego pod władzą rodzicielską tego obywatela Ukrainy. Izba zdecydowała, że nowelizacja wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Główne założenia ustawy przyjęte przez Sejm
Ustawa o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, którą Sejm uchwalił 26 stycznia 2023 r. w założeniu ma dostosować polskie prawo do nowych przepisów unijnych, które dotyczą użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen, w zakresie powrotu nielegalnie przebywających cudzoziemców oraz do celów odpraw granicznych. Rząd uzasadnia, że nowe rozwiązania mają zwiększyć skuteczność unijnego systemu powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. Jest to niezbędne m.in. do utrzymania zaufania publicznego do polityki migracyjnej i azylowej UE.
Czytaj w LEX: Wizy Schengen dla uchodźców - praktyka Szwajcarii >>>
Nowelizacja zakłada, że organem odpowiedzialnym za organizację dobrowolnych powrotów cudzoziemców do krajów pochodzenia będzie Komendant Główny Straży Granicznej. Według nowych przepisów to już nie Szef Urzędu ds. Cudzoziemców, ale Komendant Główny Straży Granicznej ma być organem odwoławczym od decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu czy zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub pobyt tolerowany.
Czytaj w LEX: Ochrona krajowa cudzoziemców - pobyt ze względów humanitarnych oraz pobyt tolerowany >
Sejm przyjął także skrócenie terminów (z 14 do 7 dni) na wniesienie odwołania od niektórych decyzji oraz skrócenie terminu dobrowolnego powrotu cudzoziemca z co najmniej 15 do 8 dni.
Ustawa w wersji przyjętej przez Sejm przedłuża zakaz wjazdu w przypadku osób uznanych za zagrożenie oraz wpis ich danych do wykazu osób niepożądanych (z 5 do 10 lat). Będzie można to orzec, gdy wymagają tego kwestie: obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interes RP oraz gdy istnieje obawa, że wydalany cudzoziemiec może prowadzić działalność terrorystyczną lub szpiegowską.
Ustawa umożliwia zawieszenie wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu w przypadku, gdy cudzoziemiec złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego na decyzję o zobowiązaniu do powrotu wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania.
Nowela normuje, że wydawanie przez Szefa UdsC decyzji o odmowie wjazdu i pobytu cudzoziemca, jest decyzją za ostateczną, czyli takiej od której nie przysługuje odwołanie do II instancji.
Według ustawy z wydaniem decyzji o odmowie wjazdu i pobytu może łączyć się decyzja komendanta placówki SG o nakazie przebywania cudzoziemca w pomieszczeniach dla cudzoziemców, którym odmówiono wjazdu na terytorium RP. O rządowym projekcie pisaliśmy też: Polska uszczelni unijny system powrotów nielegalnie przebywających cudzoziemców.
Czytaj w LEX: Obsługa prawna obcokrajowców zamierzających uzyskać polskie obywatelstwo >
Zastrzeżenia do ustawy ma RPO
Zastrzeżenia do ustawy ma Rzecznik Praw Obywatelskich. Jego wątpliwości budzi Przeniesienie kompetencji Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców na Komendanta Głównego SG jako organu wyższego stopnia. Rzecznik przypomina, że zmiana obejmuje postępowania w sprawach: zobowiązania cudzoziemca do powrotu, udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych, udzielenia zgody na pobyt tolerowany, cofnięcia zgody na pobyt ze względów humanitarnych, cofnięcia zgody na pobyt tolerowany, wydania lub wymiany karty pobytu cudzoziemcowi, któremu udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz wydania lub wymiany dokumentu „zgoda na pobyt tolerowany".
Czytaj w LEX: Reprezentacja małoletniego cudzoziemca przy czynnościach prawnych dokonywanych w Polsce >
Celem ma być „maksymalizowanie efektów działalności organów administracji publicznej". Ma to odciążyć UdsC i wpłynąć na zmniejszenie przewlekłości jego postępowań. Przeciwdziałać temu można jednak przez zmiany organizacyjne czy strukturalne i ułatwienia proceduralne dla stron. Przeniesienie kompetencji nie rozwiąże problemu przewlekłości. Niesie też ryzyko ograniczenia niezależności organów rozpatrujących tę samą sprawę w dwóch instancjach. Ze względu na charakter roli SG szczególnie pożądane jest umożliwienie rozpatrywania środków odwoławczych od takich decyzji przez organ zewnętrzny.
Zdaniem RPO skrócenie terminu dobrowolnego powrotu cudzoziemca z co najmniej 15 do 8 dni w wielu przypadkach nie wystarcza do organizacji dobrowolnego powrotu. Więcej o zastrzeżenia RPO do ustawy Tutaj>>