Resort pracuje nad projektem nowelizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
W razie umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej rodzinie automatycznie zostanie przydzielony asystent rodziny, który przez intensywną pracę z rodziną doprowadzi do jak najszybszego powrotu dziecka do domu. Według ministerstwa obecnie zdarza się, że rodzina, której dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej, nie otrzymuje wsparcia ze strony asystenta rodziny.
Od wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej 1 stycznia 2012 roku etapowo wdrażany jest proces przekształceń w tym obszarze. Ma on na celu oparcie systemu na rodzinnych formach pieczy zastępczej i ograniczenie roli placówek opiekuńczo-wychowawczych.
W 2016 roku w pieczy zastępczej zostało umieszczonych ponad 74 tys. dzieci - o 2,3 proc. mniej niż rok wcześniej. W ubiegłym roku według wstępnych danych w pieczy zastępczej znajdowało się ponad 73 tys. dzieci, co oznacza, że mamy do czynienia z dalszym spadkiem – tym razem o 2,1 proc. – podsumowuje resort.
Rejestr centralny rodzin
Według ministerstwa kluczową zmianą dającą szansę na dużo szybsze poszukiwanie wolnych miejsc jest stworzenie rejestru centralnego miejsc w pieczy zastępczej. Rejestr będzie prowadził minister rodziny. Dzięki rejestrowi sąd rodzinny, umieszczając dziecko w pieczy zastępczej, będzie miał informację o wolnych miejscach w pieczy zastępczej na terenie całej Polski. Obecnie sąd posiada dane w tym zakresie tylko w odniesieniu do powiatu, na terenie którego działa.
- Mamy centralne rejestry z innych dziedzin, więc w pieczy też taki rejestr może być, dzięki niemu będzie szybszy dostęp do informacji – podkreśliła w rozmowie z nami Maria Kowalska, kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Skrzyszowie.
Według Eweliny Tuchalskiej, kierownik GOPS w Iławie, taki rejestr może usprawnić proces umieszczania dzieci w pieczy zastępczej. - Istnieją powiaty, w których brakuje rodzin gotowych do sprawowania pieczy zastępczej. W takiej sytuacji sądy mogłyby korzystać z tych rejestrów, co umożliwiłoby szybszą interwencję w sytuacjach kryzysowych - podkreśliła.
Reforma pieczy zastępczej będzie polegała również na wprowadzeniu zakazu umieszczania dziecka poniżej 10 roku życia w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Zakaz ten nie będzie obowiązywał, gdy w placówce będzie przebywać matka lub ojciec dziecka. Obecnie ustawa dopuszcza umieszczanie małych dzieci również w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach. Jest to jednak nadużywane przez powiaty i orzekające w sprawie umieszczania dziecka sądy.
Spore wątpliwości czy wprowadzanie ustawowych uregulowań dotyczących zakazu umieszczania dzieci poniżej 10 r.ż. w placówkach czy obligatoryjne przydzielanie asystenta wpłynie w jakikolwiek sposób na jakość realizacji zadań mają pracownicy GOPSU w Kłaju. Ich zdaniem nie wydaje się, aby z tego powodu miało przybyć kandydatów na rodziny zastępcze. Praca asystenta rodziny z rodziną, która nie będzie chciała współpracować nie będzie zbyt produktywna.
Potrzebujesz więcej informacji z zakresu pomocy społecznej?
Poznaj serwis LEX Pomoc Społeczna>>
Pomagaj ludziom, a zawiłości prawne zostaw nam
Zdaniem Marii Kowalskiej to dobre rozwiązanie, bo do pogotowia opiekuńczego trafiają zarówno dzieci 6-letnie, jak i nastoletni przestępcy. - To źle działa, bywają przypadki znęcania się przez nich nad dziećmi – powiedziała.
W myśl nowych przepisów wojewoda będzie mógł wydać zezwolenie na utworzenie nowej placówki opiekuńczo-wychowawczej wyłącznie w wyjątkowych przypadkach. W tym zakresie będzie kierował się opracowanymi przez ministerstwo rodziny wytycznymi dotyczącymi rozwoju pieczy zastępczej.
Koszty pokryje powiat
W celu skłonienia powiatów do tworzenia nowych rodzin zastępczych i ograniczenia liczby placówek proponuje się, by w przypadku skierowania przez powiat dziecka do placówki opiekuńczo-wychowawczej, sam pokrywał związane z tym koszty. Gmina nie partycypowałaby w nich. Nowelizacja dotychczasowych przepisów zakłada zmiany w zakresie współfinansowania przez gminę pobytu dziecka w pieczy zastępczej, aby bardziej stymulować gminy do pracy z rodziną w kierunku jak najszybszego powrotu dziecka do rodziny.
Część 500+ odłożona
Zgodnie z propozycją zmian, dodatek wychowawczy obecnie wypłacany w wysokości świadczenia wychowawczego 500 zł w 80 proc. jego wysokości nadal będzie wypłacany rodzinie zastępczej, a pozostała część gromadzona będzie przez starostę na wyodrębnionym rachunku bankowym. Odłożone w ten sposób środki będą wypłacane dziecku w momencie jego usamodzielniania.
Zdaniem Eweliny Tuchalskiej nie powinno się różnicować rodzin. - Już dziś mamy problemy z wyłonieniem kandydatów na rodziny zastępcze a takie działanie mogłoby wywołać negatywny efekt, poczucie dyskryminacji. Z punktu widzenia dziecka działanie korzystne, ale w obecnej chwili nie należy robić nic co godziłoby w instytucję rodzinnej pieczy zastępczej - powiedziała.
Również jak nam powiedziano w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Kłaju, pomysł wydaje się ciekawy i godny przetestowania. Obecnie bez ustawowych zachęt spora część rodzin zastępczych w podobny sposób zabezpiecza przyszłość swoich podopiecznych, ale warto zadbać o to, by każde dziecko miało porównywalny poziom startu w dorosłe życie.
Nowe przepisy zakładają też, że wynagrodzenie przysługujące rodzinie zastępczej zawodowej i prowadzącemu rodzinny dom dziecka nie może być niższe niż kwota minimalnego wynagrodzenie za pracę.
Zobacz też komentarz ekspercki Michała Bochenka Najważniejsze zadania OPS wynikające z realizacji przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej>>
Większa rola ministra
Projekt ustawy zwiększa rolę ministra rodziny w zakresie organizacji ośrodków adopcyjnych - będzie mógł wystąpić do samorządu województwa o utworzenie ośrodka adopcyjnego lub jego likwidację. Co ważne, samorząd województwa będzie takim wystąpieniem związany.
Według resortu to duże udogodnienie dla rodzin planujących przysposobienie dziecka, biorąc pod uwagę, że w niektórych dużych województwach liczba ośrodków adopcyjnych jest zbyt mała, a w innych działa tylko jeden ośrodek adopcyjny.
Projekt nowelizacji dotychczasowych przepisów zakłada również zmianę w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym polegającą na wydłużeniu do 14 tygodni okresu, w którym rodzice mogą wyrazić zgodę na przysposobienie bez wskazania przysposabiającego (tzw. przysposobienie blankietowe). Obecnie okres ten wynosi 6 tygodni i wydaje się zbyt krótki na podjęcie decyzji.
Nowelizacja przewiduje również zmiany w zakresie prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługującego rodzicom adopcyjnym. Aktualnie prawo to przysługuje rodzicom adopcyjnym, którzy przysposabiają dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
W myśl projektowanych przepisów proponuje się przyznanie wspomnianego uprawnienia (5 lub 10 tygodni urlopu) również tym rodzicom, którzy przysposobili starsze dzieci. Rozwiązanie to będzie sprzyjać budowaniu więzi rodziców adopcyjnych z dzieckiem, które pojawia się w rodzinie.
Obciążenie gminy
Według kierowniczki GOPS w Skrzyszowie piecza zastępcza to w dużym stopniu obciążenie gminy.
- Finansujemy je z budżetu gminy i z budżetu Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie – po 50 proc. kosztów utrzymania dziecka w placówce ponosi gmina i 50 proc. PCPR. To dość duże środki – podkreśliła.
W 2017 r. GOPS w Iławie opłacał pobyt 15 dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Wydatki na ten cel wynosiły 99 701,75 zł, co stanowiło duże obciążenie dla budżetu gminy. - Niestety, liczba dzieci z roku na rok wzrasta, a z analizy sytuacji rodzin biologicznych wynika, że dzieci te w najbliższym czasie nie mogą powrócić do swoich rodziców biologicznych - dodała Ewelina Tuchalska.
Jak się dowiadujemy w GOPS w Kłaju, trochę skomplikowany jest też sposób finansowego wspierania gmin ze środków budżetowych. Pieniądze przydzielane są z budżetu centralnego w systemie konkursowym (czyli bez gwarancji, że się je dostanie i w jakiej wysokości). Trafiają do gmin w takim okresie roku, że trudno je maksymalnie racjonalnie i efektywnie wykorzystać, choć gminy starają się to robić jak najlepiej.
* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Komentarz