W rezultacie koncepcja ta może zostać zastosowana w procesie finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych podejmowanych w ramach finansowania rozwoju infrastruktury komunalnej. Specyficzną cechą project finance jest bardzo wysoki stopień finansowania danego projektu w formie zaciągniętych na ten cel kredytów bądź pożyczek (nawet do około 90% wartości inwestycji). W celu realizacji tej idei w ramach gospodarki komunalnej należy powołać specjalną spółkę, nazywaną spółką projektową, spółką celową bądź spółką specjalnego przeznaczenia (z ang. Special Purpose Vehicle), co umożliwia art. 10 ustawy o gospodarce komunalnej .

Do pozostałych podmiotów biorących udział w tym procesie finansowania inwestycji należą między innymi (rys. 1) [2] :
– sponsorzy, czyli pomysłodawcy projektu (mogą nimi być firmy prywatne, jednostki budżetowe czy przedsiębiorstwa komunalne bądź sama jednostka samorządu terytorialnego), których zadaniem jest zorganizowanie danego przedsięwzięcia i pozyskanie poparcia wśród władz i społeczności lokalnej czy innych, kluczowych organizacji funkcjonujących w samorządzie. Ponadto sponsorzy zapewniają integrację działań wszystkich podmiotów project finance, jak również należytą kontrolę realizacji projektu;
– władze publiczne, czyli jednostka samorządu terytorialnego, która bierze na siebie odpowiedzialność za stworzenie właściwych warunków prawnych w celu należytej realizacji inwestycji;
– pożyczkodawcy, w szczególności instytucji bankowe, które udzielają wsparcia finansowego bezpośrednio spółce celowej (SPV);
– generalni wykonawcy, czyli podmioty, które samodzielnie bądź w kooperacji z podwykonawcami są odpowiedzialne za realizację inwestycji. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że generalni wykonawcy mogą jednocześnie pełnić funkcję sponsorów danego projektu;
– spółka operatorska, a więc jednostka, która po wykonaniu inwestycji przejmie zadania zarządzania danym przedsięwzięciem, w tym przede wszystkim zajmie się bieżącą eksploatacją obiektu. Funkcje spółki operatorskiej może pełnić sponsor projektu, jak również określona spółka komunalna bądź generalny wykonawca.

Rys. 1. Schemat project finance[3]



W procesie realizacji inwestycji metodą project finance mogą brać również udział inne podmioty, co jest uzależnione od specyfiki danej inwestycji. W tego typu przedsięwzięcie można bowiem zaangażować przykładowo dostawców czy odbiorców określonych produktów czy usług, którzy zawierają długoterminowe umowy w tym zakresie, a także firmy ubezpieczeniowe, jeżeli jest wymagane zawieranie określonych polis ubezpieczeniowych w celu minimalizacji ryzyka niepowodzenia inwestycji.

Właściwie przeprowadzony project finance umożliwia tworzenie infrastruktury użyteczności publicznej w ramach gospodarki komunalnej przy wykorzystaniu środków prywatnych. Stąd możliwa jest poprawa jakości świadczonych usług oraz sama efektywność funkcjonowania określonych obiektów (np. obiekty sportowo-rekreacyjne, sieci informatyczne czy wodociągowe, oczyszczalnie ścieków, a nawet budownictwo mieszkaniowe itp.). Ponadto od każdego z uczestników tego przedsięwzięcia jest wymagana specjalizacja w określonej dziedzinie, tj. finansowanie projektu, ocena ryzyka, realizacja inwestycji, zarządzanie infrastrukturą itp. Stąd przyczynia się to niewątpliwie do wzrostu trafności podejmowanych decyzji w trakcie realizacji projektu gospodarczego. Wynika to również z faktu, że każdy z zaangażowanych w project finance podmiotów podejmuje się skwantyfikowanego i zarazem akceptowanego przez siebie ryzyka niepowodzenia przedsięwzięcia przy jednoczesnym minimalizowaniu ryzyka inwestycji jako całości. Stąd można wyróżnić dwie podstawowe formy project finanse, tj. finansowanie bez regresu oraz finansowanie z regresem. W pierwszym z przypadków inicjatorzy projektu odpowiadają jedynie do wysokości wniesionych wkładów, natomiast w finansowaniu z regresem chodzi o utrzymanie rozsądnego poziomu ryzyka dla pożyczkodawców, a w rezultacie na jego obniżenie w stosunku do klasycznych metod angażowania kapitału obcego[4]. Stąd jednostka samorządu terytorialnego, której odmówiono by – z uwagi na wysokie ryzyko utraty płynności finansowej – udzielenia kredytu na określoną inwestycję, może zainicjować realizację tego przedsięwzięcia metodą project finance. Znaczenie tego typu formy finansowania inwestycji komunalnych może również rosnąć wraz ze wzrostem zainteresowania koncepcją partnerstwa publiczno-prywatnego oraz możliwościami finansowania infrastruktury lokalnej ze środków unijnych, które promują angażowanie się kapitału prywatnego w przedsięwzięcia publiczne[5]. Zgodnie bowiem z art. 14 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym  również umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym może przewidywać, że w celu jej wykonania podmiot publiczny i partner prywatny zawiążą spółkę kapitałową, spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną, a więc swego rodzaju spółkę celową do realizacji zadań publicznych. Widać także, że jednostka samorządu terytorialnego, wykorzystując metodę project finance, posiada dodatkowe możliwości kreowania struktury gospodarki lokalnej oraz pewne kompetencje nadzoru nad działalnością przedsiębiorstw prywatnych funkcjonujących de facto w sferze publicznej. Może tym samym zintensyfikować wielkość inwestycji komunalnych, nie obciążając swojego budżetu nadmiernym zadłużeniem i wzrostem ryzyka utraty płynności finansowej. Należy jednak podkreślić, że metodę project finance w ramach gospodarki samorządowej można z powodzeniem zastosować głównie w przypadku dużych i kapitałochłonnych projektów inwestycyjnych.

_______________________________________________________________________________________
Przypisy:

[1] M.K. Król, Wybrane elementy zarządzania ryzykiem w project finance na przykładzie sektora energetyki wiatrowej, „Studia i Prace Kolegium Finansów i Zarządzania” 2005, nr 58, s. 109–110.
[2] W. Misterek, Zewnętrzne źródła finansowania działalności inwestycyjnej jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2009, s. 92.
[3] M.K. Król, Wybrane elementy..., s. 110.
[4 M. Kowalczyk, Zarządzanie ryzykiem w project finance, „Materiały i Studia NBP” 2002, nr 137, s. 17–50.
[5] M.K. Król, Czym jest project finance?, „CFO”, 3 maja 2007 r.



Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.)
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. 2009 r. Nr 19, poz. 100)