Wnioskodawca wystąpi o umorzenie należności wypłaconych z funduszu alimentacyjnego na rzecz małoletniego. We wniosku wskazał, że prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, a jego źródłem utrzymania jest wynagrodzenie za pracę na ½ etatu, z którego to wynagrodzenia dokonywane są potrącenia komornicze w wysokości 60% dochodu, co powoduje, że pozostająca do dyspozycji kwota pieniężna nie pozwala na zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych.


Organ I instancji po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego, w którym pracownik socjalny wyraził stanowisko, co do zaistnienia przesłanki do umorzenia w całości należności, odmówił umorzenia uznając, że sytuacja strony nie jest na tyle dramatycznie zła, w szczególności na tle innych rodzin, które także muszą zapewnić wszystkie niezbędne potrzeby życiowe (mieszkanie, żywność, odzież) i uzyskują znacznie niższe dochody lub niejednokrotnie nie osiągają żadnych.

WSA przypomniał, iż z przepisu art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. 2009 r. nr 1, poz. 7), wynika, że organ właściwy wierzyciela, może na wniosek dłużnika alimentacyjnego, umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną. Sformułowanie przepisu niewątpliwie wskazuje na uznaniowy charakter decyzji. WSA podkreślił, iż zakres swobody organu działającego w ramach uznania administracyjnego, wynikający z przepisów prawa materialnego, ograniczony jest ogólnym zasadami postępowania administracyjnego w art. 7 kpa . Zgodnie z tą zasadą treść i zakres ochrony słusznego interesu indywidualnego w działaniach organów administracji sięga do granic kolizji z interesem społecznym. Uzasadnienie przy tym decyzji uznaniowej zawsze powinno odnosić się do kwestii istnienia bądź nieistnienia w sprawie szczególnych okoliczności uzasadniających sposób załatwienia sprawy oraz wskazywać na okoliczności, które pozwoliłyby sprawę załatwić po myśli wnioskodawcy.

Zdaniem WSA nawiązując do wynikających z art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, przesłanek ubiegania się przez dłużnika o umorzenie należności alimentacyjnych (sytuacja dochodowa i rodzinna), wydanie decyzji musi być poprzedzone wyjaśnieniem rzeczywistej sytuacji strony w wymienionych aspektach, a uzasadnienie decyzji zawierać ocenę tej sytuacji. O ile ocena sytuacji strony jest dokonywana przy stosowaniu jej porównania do sytuacji innych dłużników alimentacyjnych, to porównanie powyższe powinno być na tyle konkretne, by dłużnik i sąd administracyjny rozpoznający skargę dłużnika, mogli skontrolować prawidłowość konkluzji organu o braku wystąpienia w sprawie uzasadnienia dla zastosowania w stosunku do strony wnioskowanej ulgi.

W sprawie niniejszej poza ogólnikowym stwierdzeniem organów, że sytuacja skarżącego nie jest wyjątkowa na tle sytuacji innych osób czy rodzin, nie ma konkretnego wskazania, jakie stany faktyczne zasługiwałyby na przychylne załatwienie prośby o zastosowanie ulgi. Przy zaprezentowanej przez organy argumentacji, Sąd nie był w stanie odpowiedzieć na postawione na rozprawie przez skarżącego pytanie, kiedy konkretnie sytuacja strony byłaby dla organów wyjątkową i zasługiwałaby na wsparcie i w jakich konkretnie przypadkach organ umarzał dłużnikom alimentacyjnym należności.

Przy ocenie wniosku o umorzenie należności alimentacyjnych nie można, zdaniem Sądu, marginalnie traktować postawy konkretnego dłużnika i jego stosunku do obowiązku z egzekwowaniem którego związana jest prośba o umorzenie należności. Skarżący, co potwierdzają akta sprawy, nie należy do dłużników nieregulujących należności, będących konsekwencją uznania A. G. za swego syna. Dochody jednak, jakie osiąga z wynagrodzenia za pracę, mimo comiesięcznego potrącania 60% na pokrycie zobowiązań alimentacyjnych, nie pozwalają mu jedynie na "wyjście" ze spirali zadłużenia, będącej konsekwencją zadłużenia zaległego. W takiej sytuacji organ odmawiając choćby częściowego umorzenia przypisywanych do zwrotu kolejnych należności wypłaconych wierzycielowi z funduszu alimentacyjnego, winien uzasadniając swój wybór, wyważyć – jak stanowi zasada z art. 7 kpa – interes społeczny i słuszny interes strony.

Rozważając kwestię ewentualnego umorzenia zaległości, organ winien mieć na uwadze skutki, jakie może wywołać dla strony decyzja negatywna w związku z kumulacją postępowania egzekucyjnego, powstawaniem nowych długów, także w aspekcie motywacyjnym i psychologicznym dla pracującego dłużnika, który nie uchyla się od swoich obowiązków. Egzekucja zaległych świadczeń nie powinna prowadzić do sytuacji, w której dłużnik Skarbu Państwa, spłacający w ratach swoje zaległości, w ostateczności stanie się beneficjentem środków z pomocy społecznej – podkreślił WSA w Białymstoku.

Wyrok WSA w Białymstoku z 8 listopada 2012 r., sygn. akt II SA/Bk 625/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)