Barbara C. zawnioskowała do Urzędu Stanu Cywilnego w Gdańsku o sporządzenie aktu urodzenia jej syna. Kierownik urzędu po analizie dołączonych dokumentów wezwał ją do przedłożenia karty urodzenia dziecka wydanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą. Po upływie wyznaczonego w wezwaniu terminu, odmówił sporządzenia aktu.

Czy karta urodzenia jest obowiązkowa?

W odwołaniu Barbara C. wniosła o uchylenie decyzji i sporządzenie aktu urodzenia syna albo dokumentu równoważnego lub podobnego do aktu urodzenia. Wyjaśniła, że poród odbył się w warunkach domowych, a wobec tego żaden podmiot medyczny (położna, ginekolog, a nawet szpital miejski) nie chciał wydać karty urodzenia dziecka.

Wojewoda pomorski, jako organ odwoławczy wyjaśnił, że przepisy jasno określają dokumenty niezbędne do sporządzenia aktu urodzenia. Jednym z nich jest właśnie karta urodzenia wystawiona najczęściej przez szpital lub lekarza. W tej sprawie problematyczne było, że dziecko urodziło się w domu, poród został odebrany przez partnera Barbary C., zaś ona sama nie zgłosiła się po porodzie do szpitala. Brak aktu urodzenia jest natomiast przeszkodą, by kierownik USC wystąpił o nadanie dziecku numeru PESEL, na czym przede wszystkim zależało wnioskodawczyni.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzje organów administracji, Barbara S. starała się wykazać, że sporządzenia aktu urodzenia mogło nastąpić bez okazania karty urodzenia dziecka. Informacje wynikające z art. 53 o aktach stanu cywilnego służą, jej zdaniem, bowiem wyłącznie celom statystycznym. Prawo nie określa także, który podmiot leczniczy powinien sporządzić kartę urodzenia. Nie określa również, czy osoba składająca kartę urodzenia musi być obecna przy porodzie ani jaką funkcję powinna pełnić (położna, lekarz, sekretarka itp.). Kartę urodzenia dziecka może zastąpić zatem np. oświadczenie jej partnera, który odbierał poród, zawiera wszystkie elementy, które posiada karta sporządzona np. przez szpital. I takie też oświadczenie, zgodnie z sugestią lekarza POZ złożyła do wniosku. Podnosząc powyższe zarzuty, wniosła o nakazanie właściwemu podmiotowi leczniczemu sporządzenie i złożenie w USC w Gdańsku karty urodzenia dziecka, a następnie nakazanie kierownikowi USC sporządzenie aktu urodzenia syna.

 

Kto może wystawić kartę urodzenia?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił skargę. Stan prawny w sprawie został ustalony prawidłowo.

Zgodnie z art. 53 ust. 1 p.a.s.c. akt urodzenia sporządza się na podstawie karty urodzenia albo karty martwego urodzenia przekazanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą oraz protokołu zgłoszenia urodzenia, albo zgłoszenia urodzenia. Czynności sporządzenia i przekazania karty urodzenia do właściwego miejscowo kierownika urzędu stanu cywilnego dokonuje podmiot wykonujący działalność leczniczą, którym zazwyczaj jest szpital. Tym samym, w ocenie sądu, nie jest dopuszczalne - na gruncie przepisów ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego oraz przepisów ustawy o działalności leczniczej - sporządzenie aktu urodzenia na podstawie karty urodzenia podpisanej i przekazanej przez inny podmiot niż wskazany w ustawie. Skarżąca, w toku postępowania administracyjnego, jak również w postępowaniu przed sądem administracyjnym, nie wykazała, aby jej partner zaliczał się do tej kategorii, tzn. był lekarzem albo położnikiem.

Przeczytaj także:  Nowe zasady składania dokumentów, gdy dziecko urodzi się martwe

Funkcja art. 53 ustawy o aktach stanu cywilnego

Nie jest też oczywiście prawdą, że celem art. 53 p.a.s.c. jest wyłącznie kwestia statystyki. Przepis ten wprowadza dodatkowy obowiązek podmiotów wykonujących działalność leczniczą przekazywania stosownych danych służbom statystyki publicznej. Obowiązek ten jest niezależny od obowiązku przekazania karty urodzenia właściwemu kierownikowi urzędu stanu cywilnego na potrzeby sporządzenia aktu urodzenia. Jednocześnie zakres danych przekazywanych służbom statystyki publicznej nie jest tożsamy z zakresem danych niezbędnych do sporządzenia karty urodzenia.

Co do samego przypadku skarżącej – w przypadku odebrania porodu w warunkach poza szpitalnych, zaplanowanego lub nagłego, wymagane jest sporządzenie karty urodzenia przez podmiot wykonujący działalność leczniczą po przybyciu (np. do szpitala) matki z dzieckiem, chyba że poród odbył się planowo przy asyście lekarza lub położnej, którzy wówczas sporządzają kartę urodzenia. Tymczasem, Barbara C. po porodzie bez asysty medycznej nie odbyła wizyty w jakimkolwiek podmiocie leczniczym, czym uniemożliwiła sporządzenie i przekazanie karty urodzenia. Nie oznacza to jednak sytuacji bez wyjścia.

W polskim porządku prawnym przewidziano uprawnienie sądu do ustalenia treści aktu stanu cywilnego (art. 40 p.a.s.c.). W tym postępowaniu możliwe jest ustalenie, czy akt urodzenia nie został już wcześniej sporządzony albo ustalenie treści aktu urodzenia. W tego rodzaju postępowaniu, które może zostać wszczęte m.in. na wniosek osoby lub osób zainteresowanych, ustalenie treści aktu urodzenia wymaga przeprowadzenia szczególnie wnikliwego postępowania dowodowego, skorzystanie z opinii biegłego lekarza, przesłuchanie świadków zdarzenia podlegającego rejestracji stanu cywilnego, a w szczególności przesłuchanie matki dziecka lub innych osób i ewentualnie dopuszczenie z urzędu dowodu z grupowego badania krwi.

Przeczytaj także: SN: Zmiana imienia ojca w akcie urodzenia dziecka

Znaczenie wyroku dla ochrony praw dziecka

Tym samym, zdaniem sądu, uda się zrealizować przewidzianą w art. 72 Konstytucji RP zasadę ochrony praw dziecka. Skorzystanie z drogi sądowej pozwala na ustalenie treści aktu urodzenia, w tym również danych dotyczących rodziców dziecka, a w konsekwencji na sporządzenie aktu urodzenia i umożliwienie powoływania się na tak sporządzony akt urodzenia dziecka w celu zapewnienia korzystania z przewidzianych prawem uprawnień.

Wyrok nie jest prawomocny.

Wyrok WSA w Gdańsku z 3 lipca 2025 r. III SA/Gd 156/25