Po zakończeniu kontroli w Parafii Rzymskokatolickiej w Gdańsku-Żabiance, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska nakazał ograniczyć wykorzystanie elektronicznego dzwonu do uroczystości związanych z kultem religijnym. Okoliczni mieszkańcy skarżyli się bowiem, iż dzwon wygrywa dźwięki melodii religijnych kilkukrotnie w ciągu doby, również poza uroczystościami religijnymi. Parafia domagała się uchylenia zarządzenia pokontrolnego, zarzucając, że zostało ono wydane z naruszeniem art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska.
Wezwanie na modlitwę to nie sprawowanie kultu
W skardze parafia wyjaśniła, że odtwarzanie dźwięków melodii religijnych (Anioł Pański", "Jezu ufam Tobie", oraz "Maryjo, Królowo Polski") o godz. 12:00, 15:00 i 21:00 należało uznać za odtwarzanie melodii "w ramach imprez i uroczystości związanych z kultem religijnym", jak stanowią przepisy ustawy o ochronie środowiska. Odbywało się to bowiem w godzinach w których Kościół od wieków duchowo jednoczył się z wiernymi, aby wspólnie móc się modlić. Skarżąca dodała, że dźwięk dzwonów, granie hejnałów, wygrywanie Roty to zwykłe dźwięki europejskiego miasta, zwyczajowo wygrywane od wieków.
Sprawdź odpowiedź eksperta w LEX:
- Co należy rozumień przez "tereny zabudowane" wskazane w art. 156 ust. 1 p.o.ś.? >
- Czy bicie dzwonów w kościele o 12.00 na Anioł Pański mieści się w pojęciu kultu religijnego, o którym mowa w art. 156 ust. 2 p.o.ś.? >
- Jak powinien zachować się organ po wpłynięciu prośby o wyrażenie zgody na emisję reklamy sklepu przez głośnik umiejscowiony przed wejściem do sklepu, jeżeli do Straży Miejskiej wpływają skargi na hałas z tej reklamy? >
Sąd administracyjny I instancji był jednak odmiennego zdania. Wyjaśnił, że kościół katolicki, w ramach gwarancji wolności sprawowania kultu publicznego, może gromadzić wiernych i wykonywać wszelkie czynności zewnętrzne zmierzające do sprawowania kultu publicznego. Może on także swobodnie wykonywać czynności liturgiczne i inne o charakterze sakralnym. Jednak wygrywanie przez elektroniczny dzwon dźwięków melodii religijnych odbywa się w takich godzinach, w których w tym czasie nie są odprawiane nabożeństwa albo wykonywane czynności liturgiczne. Nie następowało zatem w ramach uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym.
W skardze kasacyjnej parafia zarzuciła sądowi, iż ten błędnie wyłożył pojęcie "uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym”.
Przeczytaj także: WSA: Dzwony będą dalej bić, bo nie wyznaczono obszaru analizowanego>>
Kult religijny a uroczystości i imprezy
NSA przywołał treść art. 156 ust. 1 prawo ochrony środowiska w którym wyrażono zakaz używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, z pewnymi dopuszczalnymi wyjątkami o których mowa w ust. 2. Zakaz ten ma charakter powszechny i dotyczy każdego podmiotu używającego wskazanych urządzeń na terenach określonych w przepisie oraz wszelkiego typu instalacji i urządzeń nagłaśniających. Wyjątek dotyczy m.in. korzystania z instalacji nagłaśniającej podczas uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym. Jak zauważył NSA, wyjątek ten nie odnosi się do "kultu religijnego", ale do "uroczystości i imprez" z tym kultem związanych.
Sprawdź omówienie orzeczeń w LEX:
- IV SA/Po 760/21, Kontrola w ramach instytucji służącej ograniczaniu hałasu w środowisku - Wyrok WSA w Poznaniu >
- II SA/Kr 1066/21, Zakaz używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających - Wyrok WSA w Krakowie >
- II SA/Gd 565/18, Zakres stosowania art. 156 p.o.ś. - Wyrok WSA w Gdańsku >
Pomocny w wyjaśnieniu pojęcia uroczystości i imprezy związane z kultem religijnym, których ustawodawca nie zdefiniował, w odniesieniu do religii katolickiej, mogą być kanony Kodeksu Prawa Kanonicznego. Uroczystością w rozumieniu tego aktu nie jest każda wydarzenie lecz wydarzenie szczególne. Np. Kanon 389 mówi o świętach nakazanych i uroczystościach. Zgodnie natomiast z kanonem 1251 "Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa i innych pokarmów, należy zachowywać we wszystkie piątki całego roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość". O ile zatem można zgodzić się ze skarżącą parafią, że odtwarzanie dźwięków melodii religijnych o godz.: 12:00, 15:00, 21:00 stanowi formę kultu publicznego wyznania rzymsko - katolickiego, to wątpliwe jest czy czynności te należą do uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym. Uroczystość jest bowiem definiowana w języku polskim jako "uroczyste obchodzenie jakiegoś święta, wydarzenia.
Ochronie podlegają nabożeństwa lub wykonywanie czynności liturgicznych
NSA stwierdził więc, że rację ma sąd instancji, że ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie środowiska podlega jedynie kult w aspekcie publicznym, realizowany publicznie w postaci prowadzenia nabożeństw lub wykonywania czynności liturgicznych. Państwo nie może zakazać ani gromadzenia się wiernych w celu sprawowania kultu religijnego, ani wykonywania poszczególnych czynności liturgicznych oraz towarzyszącym mu czynności organizacyjnych, w tych choćby zwyczajowego nawoływania do uczestnictwa w Mszy Świętej przy użyciu dzwonów kościelnych (tradycyjnych lub elektronicznych). Ale odnosi się to wyłącznie do określonych uroczystości religijnych, Mszy Świętych i innych obrzędów kultu publicznego.
Poza wyjątkiem pozostają czynności, które nie są związane z nabożeństwami lub innymi czynnościami liturgicznymi.
Wyrok NSA z 20 grudnia 2022 r. III OSK 1634/21
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.