Artykuł pochodzi z miesięcznika Finanse Komunalne.

W projekcie ustawy budżetowej zawsze prezentowane są zestawienia dochodów, wydatków i wyników według podsektorów finansów publicznych. Zestawienia te pokazują wzajemne finansowe zależności i związki ekonomiczne oraz prawne pomiędzy elementami składowymi całego sektora finansów publicznych (SFP). Skonsolidowany bilans całego sektora jest narzędziem planowania i zarządzania równowagą finansów publicznych. We współczesnych gospodarkach rynkowych tradycyjną zasadę budżetową (dochody = wydatki) poszerzono o kategorię tzw. kontrolowanego długu, zgodnie z którą: wydatki = dochody + stabilne pożyczki finansujące deficyt.

1. Kontrolowany dług

Pojęcie „kontrolowany dług” wyjaśnione zostało w art. 216 Konstytucji[1] (zgodnie z którym: „Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto”), a także w art. 86 ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych[2], który opisuje normy ostrożnościowe wynoszące 50, 55 i 60% wartości relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto (PKB).

Dyskusja o regule wydatkowej dla jednostek samorządu terytorialnego (JST) wskazuje na wagę dwóch podstawowych parametrów finansów publicznych (wyniku finansowego SFP w relacji do PKB oraz długu publicznego SFP w relacji do PKB), które świadczą o kondycji ekonomicznej SFP. Na wynik finansowy całego SFP składają się wyniki trzech podsektorów: rządowego, samorządowego i ubezpieczeń społecznych.

Zbliżanie się całego SFP do poziomu wskaźnika 55% oznacza, że mamy do czynienia z luką pomiędzy dochodami i wydatkami publicznymi, której głównymi źródłami są:

  • światowy kryzys finansowy,
  • ograniczenie wskaźnika fiskalizmu (z 35,1% PKB w 2007 r. do 29,3% PKB w 2011 r.),
  • wzrost wskaźnika redystrybucji PKB (wynikający ze wzrostu wydatków sektora przeznaczonych na współfinansowanie inwestycji i zadań realizowanych z wykorzystaniem środków UE – w 2007 r. było to 41,1% PKB, a w 2011 r. już 48% PKB).


Te trzy czynniki spowodowały naruszenie równowagi finansów publicznych.
Kryzys finansowy spowodował spadek dochodów podatkowych, będący konsekwencją spadku tempa wzrostu PKB. Nowelizacja ustawy budżetowej w wyniku dyskrecjonalnych działań rządu poskutkowała wzrostem wpływów z niepodatkowych źródeł o 9,6 mld zł. W latach 2010–2011 źródła niepodatkowe dodatkowo rekompensowały ubytek dochodów podatkowych. Istotne znaczenie miała tu wpłata zysku NBP w kwocie 3,9 mld zł w 2010 r. i 6,2 mld zł w 2011 r. W 2009 r. w wyniku nowelizacji budżetu ograniczono wydatki publiczne o 31 mld zł, przy czym należy pamiętać, że JST – w odróżnieniu od podsektora rządowego – nie mają źródeł dochodów, do których można sięgać jednorazowo w okresie kryzysu finansowego[3].

Wzrost długu publicznego do około 55% PKB świadczy o zachwianiu proporcji pomiędzy lewą a prawą stroną bilansu SFP. Lewa strona zmniejszyła się o utracone wpływy z:

  • zredukowanej ustawowo składki rentowej,
  • obniżenia stawek podatku PIT (co istotnie zmniejszyło wpływy budżetowe JST),
  • ulgi prorodzinnej,
  • likwidacji opłat skarbowych.


Po prawej stronie mamy zaś do czynienia w latach 2007–2011 z istotnym wzrostem pozycji wydatkowych z poziomu redystrybucji 41,1% PKB w 2007 r. do 46,6% PKB w 2011 r. Z tego około 4% PKB stanowią zadania finansowane ze środków Unii Europejskiej (UE). Skala redystrybucji za 2011 r., bez udziału środków UE, wynosi 42,6% PKB. Należy pamiętać, że absorpcja środków z UE wpływa na prorozwojowe zmiany w strukturze wydatków publicznych (istotnie wzrósł udział nakładów na obszary innowacyjne, gospodarcze i infrastrukturalne). Wzrost stawki VAT, połączony z obniżką składki OFE, nie wpłynie na poprawę relacji pomiędzy poziomem fiskalizmu i poziomem redystrybucji[4].

2. Zmiany wynikające z rozporządzenia Ministra Finansów z 23.12.2010 r.

Na samorządy nakłada się nowe zadania – nie gwarantuje się natomiast środków na ich realizację. Przykładem jest obniżenie wieku obowiązku szkolnego. Czynione są też oszczędności wydatków budżetu państwa kosztem samorządu. Wszystkie te i inne zmiany, również planowane na niedaleką przyszłość, następują bez rekompensaty samorządom utraconych wpływów lub ponoszonych dodatkowych kosztów. Prowadzi to do poważnych napięć w budżetach samorządowych, ograniczając ich zdolność do finansowania inwestycji.
Rozporządzenie Ministra Finansów z 23.12.2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych, zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym długu Skarbu Państwa[5], zostało wydane na podstawie specjalnie w tym celu zmienionego art. 72 ust. 2 u.f.p. Ustęp 1 art. 72 u.f.p. stanowi, że państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

  • 1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;
  • 2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;
  • 3) przyjętych depozytów;
  • 4) wymagalnych zobowiązań:
    • a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
    • b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem.


Artykuł pochodzi z miesięcznika Finanse Komunalne.

Nowelizacją ustawy z 16.12.2010 r.[6] w ust. 2 art. 72 u.f.p. została zawarta delegacja ustawowa do wydania przez Ministra Finansów rozporządzenia regulującego szczegółowy sposób klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym rodzajów zobowiązań zaliczanych do tytułów dłużnych, z uwzględnieniem podstawowych kategorii przedmiotowych i podmiotowych zadłużenia oraz okresów zapadalności. Z regulacji art. 72 wynika metoda klasyfikacji zobowiązań publicznych, składających się na państwowy dług publiczny (ust. 1–4), a także, że „szczegółowy sposób klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego”, w tym „rodzaje zobowiązań zaliczanych do tytułów dłużnych”, wymienione w rozporządzeniu, nie mogą być sprzeczne z podstawową klasyfikacją art. 72 ust. 1 u.f.p.[7]

Przepis art. 72 ust. 2 u.f.p. narusza art. 92 ust. 2 Konstytucji (który stanowi, że „organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi”), bowiem norma upoważniająca zawarta w tym przepisie uniemożliwia precyzyjne ustalenie dopuszczalnego zakresu aktu wykonawczego wydawanego na jego podstawie. Delegacja ustawowa do wykonania rozporządzenia, zawarta w art. 72 ust. 2 u.f.p., obliguje Ministra Finansów do określenia szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (w tym rodzajów zobowiązań), z uwzględnieniem podstawowych kategorii podmiotowych i przedmiotowych zadłużenia oraz okresów zapadalności. Te „podstawowe kategorie przedmiotowe i podmiotowe zadłużenia” zostały jednak wskazane przez ustawodawcę w art. 72 ust. 1 pkt 1–4 u.f.p. i tą podstawową ustawową klasyfikacją zobowiązań Minister Finansów był związany, wydając, zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji, akt wykonawczy do ustawy[8].

Tymczasem w opublikowanym akcie wykonawczym z 23.12.2010 r., bez uprzedniej nowelizacji art. 72 ust. 1 u.f.p., Minister Finansów zmienił w istocie treść i zakres pojęciowy art. 72 ust. 1 pkt 2 u.f.p., obejmującego kredyty (bankowe) i pożyczki (unormowane w kodeksie cywilnym), stanowiąc arbitralnie w § 3 rozporządzenia, że do tej kategorii zalicza się również:

  • umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, które mają wpływ na poziom długu publicznego,
  • papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona,
  • umowy sprzedaży, w których cena jest płatna w ratach,
  • umowy leasingu, w których ryzyko i korzyści z tytułu własności są przeniesione na korzystającego z rzeczy,
  • umowy nienazwane o terminie zapłaty dłuższym niż rok, związane z finansowaniem usług, dostaw, robót budowlanych, które wywołują skutki podobne do umowy pozycji lub kredytu.

Minister Finansów przeniósł do rozporządzenia te tytuły z podstawowej dla nich kategorii zobowiązań, określonej w art. 72 ust. 1 i 2, gdzie ich zaliczenie do długu publicznego było ograniczone wymogiem ich wymagalności. Zmieniło to na niekorzyść – bez regulacji ustawowej – sytuację prawną m.in. JST finansujących (znajdujące się w ustawowym zakresie ich działania) zadania publiczne będące realizacją określonych celów gospodarczych[9].

Można zatem stwierdzić, że art. 72 ust. 2 u.f.p. jest sprzeczny z art. 216 ust. 5 Konstytucji, zgodnie z którym „sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa”. Skoro określenie tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego ma fundamentalne znaczenie dla jego obliczania, to nie ma możliwości ich zmiany w drodze rozporządzenia (stosowne zmiany mogą nastąpić wyłącznie na poziomie ustawy). Trybunał Konstytucyjny w swych orzeczeniach wykazywał, że podstawową zasadą techniki legislacyjnej jest, aby dla nazwania tych samych zjawisk używać tych samych pojęć. Niedopuszczalne jest natomiast konstruowanie definicji zawierającej kolejne odesłania[10]. Taka redakcja § 3 rozporządzenia z 23.12.2010 r., jako rozporządzenia wykonawczego do art. 72 ust. 1 u.f.p., wskazuje na jego niezgodność z art. 2 i art. 92 ust. 1 w zw. z art. 163 i art. 216 ust. 1 i 5 Konstytucji.

3. Planowanie finansowe i wieloletnie prognozy finansowe

W obrębie przedmiotowego i podmiotowego zakresu zobowiązań, wchodzących w skład długu publicznego, ustawodawca może dokonywać zmian wynikających ze zmian sytuacji gospodarczej. Musi to być jednak zgodne z zasadami poprawności legislacji[11]. Warto podkreślić, że przedmiotowe rozporządzenie zostało wydane 23.12.2010 r., czyli wtedy, gdy znaczna część JST miała już uchwalone ustawy budżetowe. Czy prawo może działać wstecz, czy może zaskakiwać bez odpowiedniego vacatio legis, czy może niwelować długoletnie planowanie finansowe i założenia wieloletnich prognoz finansowych?

Wydane rozporządzenie ma doprowadzić do sytuacji, aby w 2012 r. (kosztem inwestycji JST i krajowego PKB) uzyskać spadek relacji deficytu do PKB o 0,4%, co oznacza, że rząd chciałby, aby deficyt sektora samorządowego w 2012 r. nie przekroczył 0,6% PKB (około 9 mld zł). Minister Finansów w przedmiotowym rozporządzeniu zastosował w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego takie same rygory, jak wobec całego sektora finansów publicznych, w tym – sektora rządowego, nie biorąc pod uwagę konstytucyjnie zagwarantowanej samodzielności samorządu. Nie przeprowadzono lub nie wzięto pod uwagę prognoz dotyczących wpływu nowej regulacji ani na dług publiczny podsektora samorządowego, ani na wysokość wskaźnika długu do dochodów, który ogranicza możliwości zaciągania długu poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Tymczasem udział zobowiązań samorządów w konsolidowanym długu sektora finansów publicznych wynosi nieco ponad 5%. Samorządy dysponują w skali rocznej blisko 180 mld zł, z czego na inwestycje przeznaczają prawie 24% (trzykrotnie więcej, niż wynosi ich deficyt); rząd ma do dyspozycji blisko 300 mld zł, a inwestuje około 15 mld zł. Zadłużenie samorządów w stosunku do ich dochodów rocznych wynosi niespełna 30%, zadłużenie rządu (Skarbu Państwa) sięga prawie 330% dochodów budżetu państwa[12].

Artykuł pochodzi z miesięcznika Finanse Komunalne.

Deficyt sektora samorządowego ewidentnie służy zatem realizacji fundamentalnych dla rozwoju kraju projektów inwestycyjnych, w większości współfinansowanych ze środków UE. Wydatki inwestycyjne JST tworzą nową wartość dodaną w gospodarce, a poprzez efekt mnożnikowy stymulują koniunkturę gospodarczą w sytuacji, gdy sektor przedsiębiorstw wstrzymuje się z inwestycjami. Wprowadzenie analizowanych limitów przełoży się na spadek inwestycji, a w konsekwencji zwiększy bezrobocie (wzrosną wydatki transferowe państwa) i spowoduje spadek wpływów z podatków VAT, PIT i CIT. To oznacza w praktyce niższe tempo wzrostu PKB. W 2007 r. JST wypracowały nadwyżkę, natomiast w 2008 r. – deficyt na poziomie 1,8% dochodów. W ciągu następnych dwóch lat deficyt ten wzrósł ponadpięciokrotnie i w 2010 r. wyniósł około 15 mld zł, co stanowiło 9% łącznych dochodów JST i 1% PKB. Co ciekawe, z przeprowadzonej analizy wieloletnich prognoz finansowych (WPF)[13] wynika, że sektor samorządowy planuje w 2012 r. łączny deficyt w wysokości 1 mld zł (co oznacza deficyt poniżej 0,1% dochodów), a w 2013 r. zamierza wygenerować nadwyżkę. JST opracowywały WPF w 2010 r., gdy nie obowiązywały limity deficytu i nikt nie zapowiadał ich wprowadzenia. Radykalne obniżenie deficytu JST w WPF wynika po prostu z konieczności spełnienia już istniejących wskaźników zdolności samorządów do spłaty zadłużenia. Ustawa o finansach publicznych nakłada na władze JST obowiązek równoważenia budżetu bieżącego od 2011 r. Zmieniła się jednocześnie formuła wskaźnika zadłużenia na rzecz badania indywidualnej zdolności kredytowej JST. Nowy wskaźnik zacznie obowiązywać od 2014 r. Nowe limity będą obliczane indywidualnie – mówiąc w uproszczeniu – JST będzie mogła przeznaczać na spłatę pożyczek tyle, ile wynosi nadwyżka dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi.

Rozporządzenie miesza problematykę statystyki długu publicznego (i wymagań Unii Europejskiej w tym zakresie regulowanych przez ESA'95[14]) z problematyką środków kontroli długu publicznego. Postanowienia ESA'95 mają przede wszystkim zaspokajać potrzebę dostępności porównywalnych, bieżących i rzetelnych informacji na temat struktury i dynamiki sytuacji gospodarczej poszczególnych krajów i regionów. Oczywiście rząd musi kontrolować poziom długu publicznego, ale rozporządzenie, próbując mierzyć skutki ekonomiczne zadłużenia, myli podejście sprawozdawcze z podejściem represyjnym, czego skutki już obecnie są widoczne w praktyce nadzorczej regionalnych izb obrachunkowych[15].

4. Rozporządzenie i jego skutki a zasada adekwatności

Władztwo finansowe samorządu zostało zagwarantowane w art. 167 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Przepis ten określa gwarancje dla samorządu terytorialnego w postaci odpowiedniego poziomu dochodów publicznych. Wykonywanie zadań oznacza konieczność ponoszenia wydatków, dla których sfinansowania samorząd musi uzyskiwać określone źródła dochodów, w tym także poprzez aktywność w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania (partnerstwo publiczno-prywatne, leasing, fundusze z rynku finansowego, finansowanie hybrydowe).

Zgodnie z art. 167 ust. 1 Konstytucji przekazaniu JST zadań do realizacji musi towarzyszyć odpowiednie wyposażenie tych jednostek w środki finansowe pochodzące ze źródeł publicznoprawnych. Można zatem przyjąć, że podstawową gwarancją konstytucyjną samodzielności dochodowej gminy jest obowiązek udziału gminy w dochodach publicznych w relacji odpowiedniej do przypisanych zadań. Przepis art. 167 ust. 1 jest więc pierwszym przejawem obecności w Konstytucji zasady adekwatności (odpowiedniości). Konstytucyjna gwarancja odpowiedniości, wynikająca z art. 167, odnosi się do wszystkich trzech aspektów samodzielności finansowej gminy, tj. aspektu dochodowego, wydatkowego oraz realizowania gospodarki budżetowej[16]. Można przyjąć, że każde przekazanie gminie nowych zadań lub zwiększenie zakresu już realizowanych bez zmiany repartycji dochodów – czyli zapewnienia nowych źródeł dochodów publicznych lub bez zwiększenia wydajności fiskalnej źródeł już istniejących – powinno być uznane za naruszenie konstytucyjnej zasady adekwatności[17].
Konsekwencją konstytucyjnej zasady adekwatności powinno być przyznanie samorządom roszczeń o wyposażenie ich w zasoby finansowe umożliwiające im realizację zadań oraz wprowadzone do systemu prawnego zabezpieczenia związane z ustalaniem właściwego poziomu i struktury dochodów jednostek samorządu terytorialnego[18].

5. Gwarancja samodzielności i stabilności finansowej JST

Zmieniony przepis art. 72 ust. 2 u.f.p. stwarza ryzyko naruszenia zasad samodzielności i stabilności finansowej JST. Gwarancje finansowe dla JST stanowią jeden z głównych elementów ich samodzielności[19]. Pojęcie „gwarancje” w sensie prawnym można rozumieć jako zespół instytucji i instrumentów, a także zasad postępowania przyczyniających się skutecznie do zabezpieczenia czegoś lub służenia realizacji jakiegoś celu. Będą to konstrukcje prawne tworzone bezpośrednio, a także pośrednio, np. w celu realizacji ochrony źródeł dochodów publicznoprawnych gmin w taki sposób, aby umożliwić im sfinansowanie we własnym imieniu i na własny rachunek zadań gminy[20].

Podstawowe znaczenie dla gwarancji samodzielności dochodów publicznoprawnych gmin mają przepisy art. 15 ust. 1 i art. 16 ust. 2 Konstytucji. Zgodnie z art. 15 ust. 1 „ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej”. Artykuł 15 ust. 2 przewiduje natomiast, że „samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność”. Jednostkom samorządu terytorialnego należy zatem zagwarantować z jednej strony odpowiedni udział w dochodach publicznych, a z drugiej strony zapewnić stabilność źródeł dochodów i uniemożliwić dokonywanie modyfikacji przekreślających „odpowiedniość” tego udziału tak, aby faktycznie możliwa była realizacja powierzonych im zadań[21]. Dlatego należy przyjąć, że przepis art. 16 ust. 2 Konstytucji zawiera również finansową gwarancję dla samorządu terytorialnego. Ustala finansowe władztwo publicznoprawne JST.

Artykuł 165 stanowi, że „samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej”. Rozporządzenie wydane 23.12.2010 r. weszło w życie 1.01.2011 r., naruszając art. 2 Konstytucji stwierdzający, że „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”, łamiąc wynikającą z tego przepisu zasadę zaufania do państwa i zasadę ochrony interesów w toku, poprzez pominięcie okresu vacatio legis. Wydając przedmiotowe rozporządzenie, Minister Finansów nie wziął pod uwagę faktu, że do 1.01.2014 r. obowiązują przepisy art. 170 ustawy z 30.06.2005 r. o finansach publicznych[22], który określa limity ostrożnościowe w JST. Zgodnie z tym przepisem łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w tym roku budżetowym. W trakcie roku budżetowego łączna kwota długu JST na koniec kwartału nie może zaś przekraczać 60% planowanych w danym roku budżetowym dochodów tej jednostki. Zatem jeżeli – w świetle przepisów rozporządzenia – dojdzie do sytuacji przekroczenia tych limitów, to JST nie będzie mogła zaciągać żadnych nowych zobowiązań wpływających na poziom długu publicznego, będzie też zmuszona do wycofania się z podjętych zobowiązań, które w chwili ich podejmowania nie naruszały procedur ostrożnościowych długu publicznego, obecnie zaś prowadzą do przekroczenia limitów obowiązujących w tym zakresie. Obowiązujące od 1.01.2011 r. nowe przepisy wymuszają na JST nagłe i nieprzewidziane zmiany WPF i budżetów tych jednostek, które wskutek zmiany sposobu obliczania państwowego długu publicznego i działając na podstawie prawa obowiązującego do końca 2013 r., przekroczą limit określony w art. 170 u.f.p. z 2005 r. Należy pamiętać, że art. 170 nie został zmieniony w ustawie nowelizującej, zatem treść rozporządzenia, poprzez swoje skutki, pozostaje w sprzeczności z obowiązującym przepisem rangi ustawowej, co stanowi kolejne naruszenie art. 92 Konstytucji, który stwierdza, iż „rozporządzenia są wydawane (...) na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania”[23].

Przypisy:

  • [1] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), dalej: Konstytucja.
  • [2] Ustawa z 27.08.2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), dalej: u.f.p.
  • [3] Zob. T. Lubińska, To nie rozdęte wydatki są problemem, „Rzeczpospolita” 2011/13 (dodatek: Ekonomia i Rynek), s. E13.
  • [4] T. Lubińska, To nie rozdęte wydatki są problemem...
  • [5] Rozporządzenie Ministra Finansów z 23.12.2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym długu Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 252, poz. 1692).
  • [6] Ustawa z 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726).
  • [7] M. Mazurkiewicz, Problem zgodności z Konstytucją art. 72 ust. 1 i 2 ustawy o finansach publicznych w zw. z § 3 jej rozporządzenia wykonawczego – zagadnienia dyskusyjne, „Finanse Komunalne” 2011/4, s. 7 i 8.
  • [8] Na podstawie: M. Kulesza, M. Bitner, Zatapianie zielonej wyspy, „Rzeczpospolita” 2011/12, s. B12.
  • [9] Art. 163 w zw. z art. 216 ust. 1 Konstytucji. Artykuł 163 Konstytucji stanowi, że „samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych”, a ust. 1 art. 216 Konstytucji brzmi: „środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie”.
  • [10] Zob. wyroki TK z: 22.05.2002 r. (K 6/02), OTK-A 2002/3, poz. 33; 20.02.2000 r. (K 39/00), OTK-A 2002/1, poz. 4; 20.11.2002 r. (K 41/02), OTK-A 2002/6, poz. 83.
  • [11] M. Mazurkiewicz, Problem zgodności z Konstytucją art. 72 ust. 1 i 2 ustawy o finansach publicznych..., s. 8–9.
  • [12] M. Kulesza, M. Bitner, Zatapianie zielonej wyspy...
  • [13] Dane Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego MF.
  • [14] EUROSTAT, European system of accounts ESA. Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych to międzynarodowy standard metodologiczny i rachunkowy dla szczegółowego opisu gospodarki (tj. regionów, krajów czy grup krajów), jej składowych oraz relacji z innymi gospodarkami. Zastąpił wydany w 1970 r. Europejski System Zintegrowanych Rachunków Ekonomicznych. Jest w pełni zgodny ze zrewidowanym światowym podręcznikiem rachunków narodowych (SNA 93), jednak bardziej zorientowany na warunki i dane wymagane przez Unię Europejską. Jest zharmonizowany w zakresie pojęć i klasyfikacji stosowanych w wielu innych statystykach społecznych i gospodarczych. Dzięki temu może być podstawą odniesienia dla statystyki społecznej i gospodarczej Unii Europejskiej i jej Krajów Członkowskich.
  • [15] M. Kulesza, M. Bitner, Zatapianie zielonej wyspy...
  • [16] W. Miemiec, Prawne gwarancje samodzielności finansowej gminy w zakresie dochodów publicznoprawnych, Wrocław 2005, s. 81.
  • [17] W. Miemiec, Prawne gwarancje samodzielności finansowej gminy w zakresie dochodów publicznoprawnych, Wrocław 2005, s. 85; E. Kornberger-Sokołowska, Realizacja zasady adekwatności w procesach decentralizacji finansów publicznych, „Samorząd Terytorialny” 2001/3, s. 3.
  • [18] E. Kornberger-Sokołowska, Realizacja zasady adekwatności..., s. 11.
  • [19] W. Miemiec, Prawne gwarancje samodzielności finansowej gminy..., s. 42.
  • [20] W. Miemiec, Prawne gwarancje samodzielności finansowej gminy..., s. 41.
  • [21] J. Glumińska-Pawlic, Samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, Katowice 2003, s. 42.
  • [22] Ustawa z 30.06.2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.), dalej: u.f.p. z 2005 r.
  • [23] M. Kulesza, M. Bitner, Zatapianie zielonej wyspy...