W Polsce są 23 parki narodowe. Ostatni, Park Narodowy „Ujście Warty” powstał w 2001 roku. Ostatnie rozszerzenie granic parku narodowego miało miejsce w 2017 roku – kiedy Poleski Park Narodowy powiększył się o ponad 100 ha. Z raportu Polityki Insight wynika, że główną przeszkodą w tworzeniu nowych parków narodowych są obowiązujące od 2000 r. przepisy ustawy o ochronie przyrody, które uzależniają ich tworzenie od decyzji samorządów, a jednocześnie nie dają samorządom żądnego wsparcia rozwojowego związanego z ograniczeniami inwestycyjnymi związanymi z powstaniem parków ani realnego wpływu na funkcjonowanie projektowanych parków narodowych.
Czytaj: Utworzenie lub powiększenie obszaru parku narodowego >
- Dziś to w parki gminy a nie narodowe, choć są takie z nazwy. To od weta gminy zależy, czy park powstanie i czy rozszerzy swój obszar. Ale głównym hamulcowymi w tworzeniu parków narodowych jest administracja Lasy Państwowych, które ma wpływ na decyzje rad gmin, powiatów i województw – mówi Radosław Ślusarczyk ze Stowarzyszenia Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
Czytaj także: Spór o Łysiec, czyli niebezpieczna zmiana granic parku narodowego>>
Razem z parkiem gminy dostaną wparcie
W projekcie ustawy o parkach narodowych autorstwa ministerstwa klimatu i środowiska określenie lub zmiana granic parku narodowego nadal będzie się odbywała w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Tak jak obecnie ma następować po uzgodnieniu przez właściwe miejscowo organy uchwałodawcze jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze działania planuje się powyższe zmiany, w terminie 30 dni od dnia przedłożenia tych zmian. Brak stanowiska organu w tym terminie oznaczać ma uzgodnienie.
Czytaj: Gospodarka przestrzenna na terenie otuliny parku narodowego oraz innych obszarów chronionych >
Nowością jest to, że organ opracowujący projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie parku narodowego, w przypadku jego tworzenia, będzie zobowiązany do opracowania programu rozwoju regionu, ze wskazaniem źródeł finansowania określonych działań zawartych w programie. Program będzie opracowywany także w procedurze konsultacji społecznych, a ponadto będzie podlegał opiniowaniu przez jednostki samorządu terytorialnego. Program będzie przyjmowany uchwałą Rady Ministrów.
Jak uzasadnia resort klimatu, nowy proces określania granic (tworzenia) parków narodowych pozwoli na zwiększenie partycypacji społecznej, a jednocześnie pozwoli na budowanie społecznego poparcia dla idei parków narodowych. Resort nie ukrywa, że zależy mu na powstaniu nowych parków narodowych i powiększaniu już istniejących, jak też ich usprawnieniu.
Zdaniem Radosława Ślusarczyka podstawowym mankamentem zaproponowanych rozwiązań jest brak zapewnienia stałego, odpowiedniego dochodu gmin z tytułu utworzenia lub powiększenia parku narodowego. - Gminom istnienie obszaru chronionego nie opłaca się choćby ze względów podatkowych, bo o wiele większy podatek dostają z obszarów niechronionych. Od lat postulujemy zwiększenia wartości podatku od obszarów chronionych z 0.5 do 1,5 procent – wskazuje Radosław Ślusarczyk.
Gmina będzie mogła przekazać dotacje na rzecz parku
Projekt ustawy uwzględnia wypracowane dotychczas środki współpracy z samorządem terytorialnym, w zakresie zachowania zgodności między dokumentami zarządczymi opracowywanymi dla parków narodowych i dokumentów planistycznych samorządu terytorialnego. Chodzi tu w szczególności o zachowanie procedury uzgodnień studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej w części dotyczącej parku narodowego i jego otuliny.
Procedura powołania dyrektora parku narodowego >
Uzgodnieniom z dyrektorem parku narodowego będą także podlegały plany urządzenia lasu oraz uproszczone plany urządzenia lasu, w części dotyczącej parku narodowego lub jego otuliny. Projekt dopuszcza też możliwość tworzenia w otulinie strefy ochronnej zwierząt łownych na podstawie rozporządzenia ministra właściwego do spraw środowiska.
W projekcie zawarto także przepisy, które wprost dadzą podstawę jednostkom samorządu terytorialnego na przekazywanie parkom narodowym dotacji na konkretnie wskazane cele, związane z ochroną różnorodności biologicznej oraz ochroną zabytków.
Nie będzie osobnej procedury dla organizacji ekologicznych
W porównaniu z obowiązującymi przepisami zrezygnowano z odrębnej procedury zasięgania opinii zainteresowanych organizacji ekologicznych. Jak uzasadniają autorzy projektu, nie będzie to miało jednak negatywnego wpływu zarówno na procedurę określania lub zmian granic parków narodowych, jak i uprawnienia organizacji społecznych (ekologicznych). Resort dowodzi, że organizacje ekologiczne mogą obecnie wyrazić opinię w przedmiocie określenia lub zmiany granicy parku narodowego. Opinia nie jest jednak wiążąca dla organu wydającego rozporządzenie, tym samym nie ma powodu, by wydanie opinii odbywało się w odrębnym trybie od stosowanego w Polsce rządowego procesu legislacyjnego. Ministerstwo wskazuje, że organizacje ekologiczne, podobnie jak wszyscy inni zainteresowani projektem rozporządzenia, będą mogli wyrazić swoją opinię w trakcie konsultacji publicznych.
- Odrębny, 30-dniowy termin opiniowania przez organizacje ekologiczne ustanowiony w przepisach ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody powoduje niepotrzebne wydłużanie procesu legislacyjnego. Proponowana zmiana przyspieszy procedurę stanowienia rozporządzenia, bez zmiany uprawnień podmiotów zainteresowanych pracami nad projektem – wskazuje ministerstwo.
Projekt przewiduje, że większość zapisów nowej ustawy wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.