Ustawa z 5 grudnia 2024 roku o ochronie ludności i obrony cywilnej weszła, co do zasady, w życie 1 stycznia 2025 roku. Akt ten wypełnił lukę prawną w zakresie obrony cywilnej, jaka powstała po wejściu w życie ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny. Ważnym przedmiotem regulacji wskazanej ustawy z 5 grudnia 2024 roku są zagadnienia obiektów zbiorowej ochrony - umiejscowione przede wszystkim w rozdziale 9 ustawy.
W celu ochrony ludności przed zagrożeniami powstałymi w wyniku klęsk żywiołowych, zdarzeń o charakterze terrorystycznym lub działań wojennych wykorzystuje się obiekty zbiorowej ochrony (art. 82 powyższej ustawy). Należy więc zauważyć, że zastosowanie tych obiektów jest dość szerokie, gdyż poza działaniami wojennymi obejmuje również klęski żywiołowe i zdarzenia terrorystyczne. Próbując zdefiniować obiekty zbiorowej ochrony należy stwierdzić, że są to obiekty służące ochronie ludności przed określonymi zagrożeniami.
Zobacz wzór w LEX: Zarządzenie wójta wyznaczające znajdujące się we władaniu wójta obiekty budowlane za budowle ochronne >
Obowiązki organów władzy publicznej
Na organy administracji publicznej nałożono określone obowiązki w zakresie omawianych obiektów. Otóż właściwe organy ochrony ludności (wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, wojewoda), na obszarze swojej właściwości miejscowej, planują niezbędną liczbę i pojemność obiektów zbiorowej ochrony, uwzględniając w szczególności liczbę ludności przebywającej na danym obszarze oraz przewidywane rodzaje zagrożeń (art. 90 ust. 1 ustawy).
Planując niezbędną liczbę obiektów zbiorowej ochrony, organy te dokonują bieżącego przeglądu obiektów budowlanych, w tym planowanych do budowy, w celu wytypowania obiektów, które mogą zostać uznane za obiekty zbiorowej ochrony, planowanych miejsc organizacji miejsc doraźnego schronienia i obiektów budowlanych przydatnych do przystosowania na miejsca doraźnego schronienia (art. 91 ust. 1 ustawy). Wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta albo wojewoda mogą zlecić komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej oraz powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego sprawdzenie obiektu budowlanego pod względem spełniania lub możliwości spełnienia warunków dla obiektów zbiorowej ochrony (art. 91 ust. 3 i 4 ustawy).
Sprawdź też w LEX: Procedura weryfikacji obiektu zbiorowej ochrony >
Delegacje ustawowe a realny stan prawny
Jednakże należy zauważyć, że warunki techniczne, warunki techniczne użytkowania i warunki techniczne usytuowania budowli ochronnych, szczegółowy sposób przygotowania obiektu zbiorowej ochrony do użycia oraz wymagania, jakie powinny spełniać miejsca doraźnego schronienia mają zostać określone rozporządzeniem (art. 115 ustawy). Do chwili obecnej delegacja ta nie została zrealizowana. Nie ma więc obowiązujących przepisów wykonawczych w tym względzie. Istnieją jedynie projekty rozporządzeń, m.in. projekt z 14 maja 2025 roku rozporządzenia w sprawie warunków technicznych dla budowli ochronnych oraz warunków technicznych ich użytkowania i usytuowania. Wobec tego w tym momencie trudno dokonywać sprawdzeń obiektów, jeśli nie są znane szczegółowe wymogi techniczne.
Inna natomiast jest sytuacja względem obiektów, które przed dniem wejścia w życie ustawy pełniły funkcję budowli ochronnej, w szczególności stanowiły schron albo ukrycie. Nie stają się one automatycznie schronami czy ukryciami w myśl obowiązującej ustawy. Mogą jednak zostać uznane za budowle ochronne, jeżeli spełniają wymagania zapewniające pełnienie funkcji obiektów zbiorowej ochrony (art. 207 ust. 1 wskazanej ustawy). W tym wypadku ustawodawca również przewidział delegację do wydania stosownego rozporządzenia (art. 207 ust. 5 powyższej ustawy). Taki akt wykonawczy został już wydany - rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 lutego 2025 roku w sprawie kryteriów uznawania obiektów budowlanych albo ich części za budowle ochronne.
Przeczytaj także: Nowy program ochrony ludności: schrony, zapasy, szkolenia
Wójt powinien mieć listę obiektów, które były budowlą ochronną
W związku z powyższym, dotychczasowe schrony i ukrycia powinny być już weryfikowane pod względem spełniania określonych wymogów, gdyż nie ma żadnych przeszkód prawnych w tym zakresie. Uważam, że wskazane organy mogą zlecać komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej oraz powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego sprawdzanie tych obiektów pod względem spełniania lub możliwości spełnienia wymaganych warunków. Nie widzę bowiem powodu, aby kompetencja ta miała się ograniczać tylko do nowych obiektów zbiorowej ochrony.
Co ważne, wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miasta) powinni dysponować listą obiektów, które pełniły dotychczas funkcję budowli ochronnej. Zgodnie bowiem z art. 207 ust. 4 powołanej ustawy podmioty, które przed dniem wejścia w życie ustawy prowadziły ewidencję, gromadziły lub przetwarzały dane o budownictwie ochronnym, są obowiązane do przekazania danych o obiektach pełniących funkcje ochronne, w szczególności schronach i ukryciach, do właściwego miejscowo wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Termin ten upłynął już 2 marca 2025 roku. Podobny obowiązek spoczywa również na właścicielach, użytkownikach wieczystych lub zarządcach obiektów budowlanych albo ich części, które przed dniem wejścia w życie ustawy pełniły funkcję budowli ochronnej, przy czym termin wynosi 90 dni od dnia wejścia w życie ustawy (art. 207 ust. 3 ww. ustawy), a więc upłynął 1 kwietnia 2025 roku.
Dr Jarosław Dolny – doktor nauk prawnych, wykładowca Wyższej Szkoły Kształcenia Zawodowego we Wrocławiu, radca prawny, wieloletni pracownik administracji samorządowej i rządowej, w latach 2023-2024 żołnierz Wojsk Obrony Terytorialnej oraz autor wielu publikacji naukowych m.in. z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej.
Poznaj też z LEX: Zadania JST w ramach ochrony ludności i obronnych cywilnej w 2025 r. - zestawienie kontrolne >
Czytaj też w LEX: Stan klęski żywiołowej - wybrane aspekty prawne i podatkowe z perspektywy jednostek samorządu terytorialnego >
Cena promocyjna: 233.1 zł
|Cena regularna: 259 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 194.25 zł
