Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
Art. 417 kodeksu cywilnego stanowi podstawę odpowiedzialności władzy publicznej za szkody wyrządzone przy realizacji władzy publicznej. Przesłankami warunkującymi odpowiedzialność na podstawie art. 417 k.c. są: niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej; szkoda; związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a powstałą szkodą. Z powyższego zestawienia warunków odpowiedzialności wynika, że podmioty wykonujące władzę publiczną mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności, jeżeli ich zachowanie (działanie lub zaniechanie) było niezgodne z prawem. Aby przypisać odpowiedzialność za zaniechanie, należy ustalić, że określony prawem obowiązek spoczywający na danej jednostce władzy publicznej (np. gminie, województwie) nie został wykonany. Odpowiedzialność za działanie zachodzi, gdy jednostka taka przy wykonywaniu władzy publicznej w sposób czynny dopuszcza się naruszenia prawa. Szkodą w rozumieniu omawianej regulacji jest szkoda majątkowa oraz niemajątkowa (krzywda). W przypadku szkody majątkowej odpowiedzialność władzy publicznej obejmuje wyrównanie rzeczywistych strat oraz utraconych korzyści. W przypadku krzywdy wynikającej z naruszenia dóbr osobistych poszkodowany może domagać się zadośćuczynienia. Osoba chcąca uzyskać rekompensatę za doznaną szkodę majątkową lub krzywdę musi wykazać, że szkoda jest normalnym, logicznym wynikiem niezgodnego z prawem działania władzy publicznej. Przesłanki odpowiedzialności powinny być wykazane przez osobę poszukującą odpowiedzialności. W konkretnym procesie to na powodzie będzie ciążył ciężar dowodu okoliczności warunkujących odpowiedzialność podmiotu wykonującego władzę publiczną. Co ważne, przesłanki odpowiedzialności nie obejmują trudnej do wykazania okoliczności winy, która to przesłanka jest co do zasady koniecznym elementem do wykazania przy realizacji odpowiedzialności odszkodowawczej. Odpowiedzialność odszkodowawczą, co do zasady, ponosi Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego albo inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną z mocy prawa. Tak więc to do tych podmiotów należy kierować swoje roszczenia w przypadku ustalenia, że ich zachowanie było sprzeczne z prawem i w konsekwencji czego powstała szkoda. W szczególności nie będą ponosiły odpowiedzialności jednostki organizacyjnej faktycznie działające za Skarb Państwa, jednostkę samorządu terytorialnego. Odpowiedzialności na podstawie omawianego przepisu nie będą ponosili również urzędnicy bezpośrednio wykonujący dane funkcje. Nie wyklucza to odpowiedzialności danego urzędnika na podstawie innych przepisów.
Opracowanie: Anna Dudrewicz.
Źródło: Gazeta Prawna, 3 sierpnia 2010 r