Kwalifikacja wojskowa zastąpiła instytucję poboru i ma symbolizować odejście od obowiązkowych form służby wojskowej na rzecz jej form ochotniczych. Jej celem jest przede wszystkim określenie zdolności obywateli do pełnienia służby wojskowej (nadanie określonej kategorii) i wprowadzenie danych do ewidencji wojskowej. Kwalifikację przeprowadza się co roku. Jej termin i czas trwania określają rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej. Rozporządzenie określa też roczniki i grupy osób podlegających obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej. Zobacz więcej:
- Kwalifikacja wojskowa w 2024 roku obejmie 230 tys. osób
- Jakie choroby i urazy zwalniają ze służby wojskowej
Czynności wykonywane w ramach kwalifikacji wojskowej
W ramach kwalifikacji wojskowej wykonuje się następujące czynności:
- sprawdzenie tożsamości osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej;
- określenie zdolności fizycznej i psychicznej do służby wojskowej osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej;
- wstępne przeznaczenie osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej do poszczególnych form obowiązku obrony oraz przyjęcie wniosków o przeznaczenie do służby zastępczej;
- wprowadzenie danych do ewidencji lub aktualizacja ewidencji wojskowe i przetwarzanie danych gromadzonych w tej ewidencji;
- przekazywanie informacji i promowanie służby wojskowej;
- wydanie zaświadczenia o stawieniu się do kwalifikacji wojskowej, uregulowanym stosunku do służby wojskowej oraz o orzeczonej zdolności do służby wojskowej
- nadanie stopnia wojskowego szeregowego i przeniesienie osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej do pasywnej rezerwy.
W ramach kwalifikacji wojskowej szef wojskowego centrum rekrutacji albo jego upoważniony przedstawiciel może również przeprowadzać czynności związane z rekrutacją do ochotniczych rodzajów służby wojskowej.
Obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej
Z mocy ustawy obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej mają:
- mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 19 lat życia;
- osoby podlegające stawieniu się do kwalifikacji wojskowej, które nie dopełniły tego obowiązku w określonym terminie i miejscu, niezwłocznie po ustaniu przeszkody;
- osoby, wobec których kwalifikacja wojskowa nie została przeprowadzona w poprzednim roku kalendarzowym, w którym ukończyły 19 lat życia.
Osoby zainteresowane mogą zgłosić się do kwalifikacji wojskowej ochotniczo, w tym kobiety, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia, niezależnie od posiadanych kwalifikacji i wykształcenia, jeżeli ukończyły co najmniej 18 lat życia.
Obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej mogą być również poddane kobiety posiadające kwalifikacje przydatne do służby wojskowej (wykształcenie lub kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania zawodów medycznych, weterynaryjnych, morskich oraz lotniczych, a także zawodów: psychologów, rehabilitantów, radiologów, diagnostów laboratoryjnych, informatyków, teleinformatyków, nawigatorów oraz tłumaczy). A także kobiety pobierające naukę w celu uzyskania tych kwalifikacji, które w danym roku szkolnym lub akademickim kończą naukę, albo będące studentkami lub absolwentkami szkół wyższych, poczynając od 1 stycznia roku kalendarzowego, w którym kończą 19 lat życia. Szczegółowe zasady w tym zakresie określa rozporządzenie.
Przeczytaj także: Kobiety będą bronić Ojczyzny dobrowolnie, a obowiązkowo tylko niektóre>>
Osoba podlegająca kwalifikacji wojskowej otrzymuje wezwanie z określeniem dnia, godziny i miejsca obowiązkowego stawienia. Wezwanie doręcza się za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
- Czytaj w LEX: Zadania i obowiązki JST w ramach obrony Ojczyzny >
Jeżeli osoba wzywana, nie może stawić się do kwalifikacji wojskowej w określonym w wezwaniu terminie i miejscu, jest obowiązana zawiadomić o tym fakcie właściwego wójta lub burmistrza (prezydenta miasta) najpóźniej w dniu, w którym była zobowiązana do stawienia się do kwalifikacji wojskowej. Ma też obowiązek wyjaśnienia przyczyny, które nie pozwalają jej na stawienie się w wyznaczonym terminie. Wójt lub burmistrz (prezydent miasta) określi jej nowy termin oraz miejsce stawienia się do kwalifikacji wojskowej.
Jakie dokumenty zabrać na kwalifikację wojskową
Osoba stawiająca się do kwalifikacji wojskowej po raz pierwszy przedstawia:
- dowód osobisty lub inny dokument pozwalający na ustalenie tożsamości,
- dokument potwierdzający przyczyny niestawienia się do kwalifikacji wojskowej, jeśli stawienie się do kwalifikacji wojskowej w terminie określonym w wezwaniu nie było możliwe;
- posiadaną dokumentację medyczną, w tym wyniki badań specjalistycznych przeprowadzonych w okresie 12 miesięcy przed dniem stawienia się do kwalifikacji wojskowej; albo wypis z treści orzeczenia stwierdzającego niezdolność lub niepełnosprawność,
- dokumenty potwierdzające poziom wykształcenia, lub pobieranie nauki oraz posiadane kwalifikacje zawodowej
Badanie lekarskie i psychologiczne w ramach kwalifikacji wojskowej
Badanie rozpoczyna się zazwyczaj od pomiaru ciśnienia krwi. Następnie lekarz kieruje kandydata na wagę, gdzie odbywa się mierzenie i ważenie. W trakcie badania przed komisją wojskową kandydaci proszeni są o rozebranie się do bielizny - lekarze badają, czy potencjalny poborowy nie ma wad postawy lub deformacji, mogących wpływać na jego sprawność fizyczną, a także czy nie cierpi na choroby skóry. Lekarze oceniają słuch, drożność nosa oraz wzrok kandydata.
Osoba wezwana przed komisję musi także odpowiedzieć na pytania dotyczące stanu swojego zdrowia. Pytań może być wiele, ale wszystkie odnoszą się do przebytych chorób, metod leczenia lub stylu życia.
W przypadku, gdy komisja lekarska, po badaniu ogólnym osoby oraz weryfikacji przedstawionej dokumentacji medycznej nie będzie w stanie określić kategorii zdolności, może skierować osobę na dodatkowe badania specjalistyczne lub obserwację szpitalną. Poddanie się badaniom lekarskim, badaniom specjalistycznym, obserwacji szpitalnej, a także przedstawienie komisji posiadanej dokumentacji medycznej, jest obowiązkowe
Przeczytaj także: Rezerwa pasywna i aktywna, ta ostatnia częściej ma być szkolona>>
Kategorie zdolności do służby wojskowej
Celem kwalifikacji wojskowej jest ustalenie następujące kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej. Powiatowa komisja lekarska ustalając jedną z poniższych kategorii zdolności:
- kategoria A – zdolny do służby wojskowej, co oznacza zdolność do odbywania lub pełnienia określonego rodzaju służby wojskowej a także zdolność do odbywania służby zastępczej;
- kategoria B – czasowo niezdolny do służby wojskowej, co oznacza przemijające upośledzenie ogólnego stanu zdrowia albo ostre lub przewlekłe stany chorobowe, które w okresie do 24 miesięcy od dnia badania rokują odzyskanie zdolności do służby wojskowej. Osoby takie zostaną ponownie wezwane do kwalifikacji wojskowej po upływie okresu, na jaki orzeczona została niezdolność.
- kategoria D – niezdolny do służby wojskowej w czasie pokoju, z wyjątkiem niektórych stanowisk służbowych przeznaczonych dla terytorialnej służby wojskowej;
- kategoria E – trwale i całkowicie niezdolny do służby wojskowej w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Osoba taka nie będzie podlegała już obowiązkowi wojskowemu.
Osoba niezadowolona z orzeczenia może wnieść odwołanie do wojewódzkiej komisji lekarskiej - w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia (lub skutecznego jego doręczenia). Wojewódzka komisja lekarska, rozpatrując odwołanie, może wezwać osobę do osobistego stawienia się w siedzibie komisji, poddać ją kolejnym badaniom lekarskim, zażądać przedstawienia dokumentacji medycznej, a także skierować na dodatkowe badania specjalistyczne lub obserwację szpitalną.
Od decyzji wydanych na skutek odwołania służy skarga do sądu administracyjnego.
Osoba, która nie stawi się na kwalifikacje może zostać doprowadzona
Przepisy ustawy o obronie Ojczyzny regulują, że w przypadku niestawienia się do kwalifikacji wojskowej bez uzasadnionej przyczyny właściwy wójt (burmistrz, prezydent miasta) z urzędu albo na wniosek przewodniczącego powiatowej komisji lekarskiej lub szefa wojskowego centrum rekrutacji nakłada na osobę podlegającą kwalifikacji wojskowej grzywnę w celu przymuszenia albo zarządza przymusowe doprowadzenie przez Policję do kwalifikacji wojskowej.
Niestawienie się do kwalifikacji wojskowej w określonym terminie i miejscu albo nieprzedstawienie dokumentów, których przedstawienie zostało nakazane oraz odmowa poddaniu się badaniom lekarskim jest też wykroczeniem i podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.
Co istotne, obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej aktualizuje się jednak dopiero z chwilą doręczenia obowiązanemu wezwania wskazujące miejsce i czas obowiązkowego stawiennictwa.
Zwrot kosztów stawiennictwa na kwalifikacji wojskowej
Osobom, które stawiły się do kwalifikacji wojskowej:
- z tego powodu nie otrzymały wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy, przysługuje, na ich żądanie, zryczałtowana rekompensata za utracone zarobki. Rekompensata przysługuje za każdy dzień w wysokości 1/30 minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego, ustalanego na podstawie przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę;
- przysługuje, na ich żądanie, zwrot kosztów przejazdu do miejsca stawienia się i powrotu do miejsca pobytu stałego albo pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące. Rekompensatę wypłaca, a koszty zwraca wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako organ wzywający daną osobę.
Czytaj w LEX: Zadania JST w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.