Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznawał sprawę uczestnictwa w głosowaniu w zgromadzeniu związku międzygminnego gmin, które wystąpiły z tego związku (wyrok z dnia 13 października 2009 r., sygn. II OSK 1124/09, LEX nr 529794). Zaszła bowiem sytuacja, w której część gmin-członków związku, podjęło uchwały o wystąpieniu ze związku i poinformowały o tym zgromadzenie, które informację przyjęło. Powstał więc problem, czy te gminy są zobowiązane do dalszego uczestniczenia w pracach związku, w tym do udziału w głosowaniach w zgromadzeniu związku, do czasu zmiany statutu związku i wykreślenia tych gmin ze statutu.

Artykuł 71 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia. Sąd orzekł, że wykładnia art. 70 i 71 ustawy o samorządzie gminnym  nie może prowadzić do ustaleń nieracjonalnych. Pojęciu "statutowego" składu zgromadzenia związku nie można w drodze wykładni nadawać znaczenia, które będzie prowadzić do skutków nie do pogodzenia z zasadą racjonalności ustawodawcy. Skoro zatem spełnione zostały określone w statucie związku przesłanki wystąpienia ze związku, to obliczanie bezwzględnej liczby głosów w głosowaniu przeprowadzonym po wystąpieniu ze związku - w trybie statutowym - niektórych gmin, musi uwzględniać powstałą sytuację faktyczną. Za nieracjonalną należy uznać wykładnię przepisów art. 67 ust. 1 i 3, art. 70 i 71 ustawy o samorządzie gminnym prowadzącą w konsekwencji do sytuacji gdy po wystąpieniu kilku gmin ze związku, gminy te - już sprawami związku niezainteresowane i w świetle postanowień statutu już niebędące uczestnikami związku - "przymusza" się do wyboru organów związku do którego już nie należą, a z drugiej strony uzależnia się ważność uchwał podejmowanych przez reprezentantów gmin - uczestników związku od woli (i chęci) reprezentantów gmin, które ze związku wystąpiły. Proces rejestracji związku i statutu oraz dokonywania zmian w statucie jest długotrwały. Wykładnia uniemożliwiająca w istocie normalne funkcjonowanie związku komunalnego po wystąpieniu z niego kilku uczestników do czasu dokonania zmian w statucie związku (który nadal istnieje i ma osobowość prawną) w rzeczywistości może uniemożliwić wykonywanie przekazanych związkowi zadań publicznych do czasu dokonania zmian w statucie. Inna jest sytuacja gdy związek dopiero się tworzy i zaczyna działać z chwilą ogłoszenia statutu a inna, gdy związek istnieje a zmianie ulega skład uczestników związku. Niezbędne zmiany statutu nie mogą prowadzić do uniemożliwienia związkowi wykonywania zadań mu zleconych m.in. poprzez uzależnianie wyboru członków organu wykonawczego od woli gmin, już niebędących uczestnikami związku.

Uwzględniając zatem powyższe uwagi, bezwzględną liczbę głosów o której mowa w art. 71 ustawy o samorządzie gminnym , należy obliczać uwzględniając faktyczną w dacie głosowania liczbę uczestników związku i postanowienia statutu związku komunalnego, w tym postanowienia regulujące występowanie ze związku.

Przedmiotem rozpoznania sądu była również kwestia jawności głosowania przy wyborze przewodniczącego zarządu związku. Sąd podkreślił, że poglądu, iż wybór członków zarządu (przewodniczącego zarządu) powinien odbywać się w głosowaniu jawnym, nie można uznać za uzasadniony. Jak wynika bowiem z art. 69 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym  w zakresie zadań przekazanych związkowi zgromadzenie związku wykonuje kompetencje przysługujące radzie gminy, przy czym ust. 3 tego artykułu nakazuje do zgromadzenia związku stosować odpowiednio przepisy dotyczące rady gminy. Zatem do zgromadzenia znajduje zastosowanie m.in. przepis dotyczący wyboru przewodniczącego i jego odwołania (art. 19 ustawy o samorządzie gminnym ). Stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym  rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Wprawdzie przedmiotem uchwały zgromadzenia był wybór przewodniczącego zarządu, a nie przewodniczącego zgromadzenia związku, ale stosując powołane przepisy odpowiednio, mając na względzie regulację obowiązującą w czasie gdy organ wykonawczy gminy miał kolegialny charakter oraz powszechną w organizacjach demokratycznych regułę tajnego głosowania w sprawach personalnych, należy uznać, że wybór członków zarządu związku międzygminnego (przewodniczącego zarządu) powinien odbywać się w głosowaniu tajnym.


Pełna treść wyroku NSA z dnia 13 października 2009 r., sygn. II OSK 1124/09 pobrana została z Systemu Informacji Prawnej LEX

Przydatne materiały:

 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)