Ustawa o utworzeniu Centralnego Azylu dla Zwierząt z 4 listopada 2022 roku, weszła w życie 1 stycznia 2024 r. Na jej podstawie azyl ma powstać terenie nadleśnictwa Chojnów pod Warszawą, w miejscowości Warszawianka, na gruntach Skarbu Państwa. Tam m.in znajduje się trzykondygnacyjny, podpiwniczony budynek (5 tys. mkw), który po zaadoptowaniu i remoncie byłby miejscem przetrzymywania zwierząt. Teren jest ogrodzony, a w jego bliskim sąsiedztwie nie ma zwartej zabudowy. Ministerstwo podkreśla, że ta lokalizacja umożliwi dobry dostęp ze wszystkich regionów kraju i przejść granicznych, na których następują konfiskaty zwierząt. Wskutek długotrwałych procedur administracyjnych jednostka przejęła te nieruchomości dopiero 3 lipca 2024 r. Budowa nie wystartowała więc w pierwotnym terminie.
Sprawdź też w LEX: Czy na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów gmina ma prawo stworzyć i utrzymywać azyl dla dzikich królików? >
Nowela ma przyśpieszyć inwestycje
Przyjęta przez Sejm w piątek 21 listopada 2025 r. i zaakceptowana sześć dni później przez Senat bez poprawek nowela ustawy o Centralnym Azylu ma umożliwić finansowanie budowy ośrodka czasowego przetrzymywania zwierząt, rozpoczęcie prac inwestycyjnych oraz usprawnienie realizacji zadań jednostki. Nowela wprowadza korektę maksymalnego limitu wydatków budżetu państwa na lata 2026 – 2031, aby umożliwić budowę CAZ, tak aby zaczął on działalność do 2031 r.
Przepisy umożliwią też współpracę Centralnego Azylu z innymi specjalistycznymi podmiotami, w szczególności w zakresie powierzenia wykonywania zadań obejmujących transport bądź czasowe przetrzymywanie zwierząt w sytuacji, gdy będą przemawiać za tym względy ekonomiczne lub organizacyjne.
Zobacz też w LEX: Dzikie zwierzęta w mieście >
Ustawa umożliwi także Centralnemu Azylowi dla Zwierząt realizację kampanii edukacyjnych, w tym organizacji spotkań, udział w targach, wystawach czy innych wydarzeniach społecznych, związanych z problematyką działalności jednostki.
Zmienione przepisy doprecyzowują kwestie proceduralne, zawartość protokołów, przekazywanie dokumentów w postaci elektronicznej.
Przeczytaj także: SN: Wolne krowy nie były celowo maltretowane
Ogrody zoologiczne nie chcą takich darów
Dziś w Polsce istnieją jedynie dwa ośrodki wyspecjalizowane dla zatrzymanych na granicy oraz na terenie kraju, skonfiskowanych, znajdowanych i podrzucanych żywych okazów gatunków zagrożonych wyginięciem (gatunków CITES). Są to: azyl dla gadów przy Miejskim Ogrodzie Zoologicznym w Warszawie i przygraniczny ośrodek kwarantannowania i przetrzymywania zwierząt nielegalnie wwiezionych do strefy Schengen przy Ogrodzie Zoologicznym im. Stefana Millera w Zamościu. Liczba zwierząt obecnie ulokowanych w tych jednostkach przekracza jednak ich możliwości lokalowe.
W Polsce nie ma natomiast wyspecjalizowanych ośrodków dla gatunków niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi, inwazyjnych gatunków obcych czy gatunków chronionych, które nie są zdolne do życia w środowisku.
Problemem jest również zapewnienie właściwych warunków przetrzymywania tych gatunków: zapewnienia odpowiedniego pokarmu, warunków przetrzymywania (możliwie optymalnych dla danego gatunku ze względu na jego biologię, a także zabezpieczających przed możliwością ucieczki), jak również ewentualnego badania, izolacji lub kwarantanny. Coraz częściej ogrody zoologiczne odmawiają przyjmowania takich zwierząt ze względu na niepewność co do stanu zdrowia zatrzymanego okazu. Boją się też, że dany okaz może być nosicielem grzybów, wirusów lub pasożytów, które mogłyby się przenieść na zdrowe okazy zwierząt przetrzymywane w danym ośrodku.
Czytaj też w LEX: Jak postępować z dzikimi zwierzętami na terenach miast i wsi? >
Centralny Azyl dla Zwierząt rozwiąże problemy
Problemy związane ze skonfiskowanymi okazami zwierząt ma więc rozwiązać Centralny Azyl. Mają być tam przetrzymywane żywe zwierzęta czterech grup gatunków:
- inwazyjnych gatunków obcych,
- gatunków podlegających ochronie na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi (gatunki CITES),
- gatunków niebezpiecznych dla życia i zdrowia oraz
- gatunków objętych ochroną gatunkową.
Ośrodek ma też współpracować organami celnymi lub innymi organami ścigania (Strażą Graniczną, Policją) w obszarze przetrzymywania zwierząt, które są przedmiotem postępowań prowadzonych przez te organy. A także współpracować z instytucjami krajowymi i zagranicznymi zajmującymi się przetrzymywaniem zwierząt, takimi jak np. ogrody zoologiczne i ośrodki rehabilitacji. Podmiot ten będzie zawierał porozumienia ze stosownymi podmiotami (np. ogrodami zoologicznymi) w sprawie transportu zwierząt do i z Centralnego Azylu.
Centralny Azyl będzie mógł także w określonych przypadkach wprowadzać zwierzęta do środowiska przyrodniczego. W razie konieczności, w przypadkach wskazanych w ustawie, będzie dokonywał eliminacji zwierząt przetrzymywanych.
Centralny Azyl jest państwową jednostką budżetową finansowaną z części budżetu państwa, której dysponentem jest minister właściwy do spraw środowiska.
Czytaj też w LEX: Zadania gminy dotyczące gatunków obcych >
