Obecnie ustawa o pomocy społecznej nie przewiduje wypłaty wynagrodzenia dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, a jedynie dla opiekuna prawnego osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: K.r.o.) wprowadza ogólną zasadę wynagradzania opiekuna za sprawowanie opieki. Zgodnie z art. 162 par. l K.r.o, sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej.
Wynagrodzenie kuratora w pierwszej kolejności pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której został on ustanowiony, a jeżeli nie posiada ona odpowiednich dochodów i majątku, wynagrodzenie pokrywa ten, kto żądał ustanowienia kuratora. Jednak ustawa o pomocy społecznej reguluje tylko kwestię wynagrodzenia dla opiekuna prawnego osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, a pomija wynagrodzenie kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, gdy kurator powołany jest z urzędu, a objęty kuratelą nie ma majątku i dochodów. Na problem zwróciła uwagę posłanka Paulina Hennig-Kloska wraz z grupą posłów w interpelacji poselskiej (nr 37161).
Czytaj również: SN: Wynagrodzenie kuratora-adwokata osoby nieznanej z miejsca pobytu z VAT>>
Luka w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym?
W odpowiedzi na nią Stanisław Szwed, wiceminister rodziny i polityki społecznej, przyznaje, że jest luka w prawie w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dlatego Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zwróciło się do Ministerstwa Sprawiedliwości pismem w 2020 r. o dokonanie zmiany przepisów prawa. Problem polega na tym, z jakiego źródła mają być wypłacane wynagrodzenia dla kuratorów z urzędu osób częściowo ubezwłasnowolnionych. Sąd Najwyższy orzekł (uchwała z 28 marca 2014 r. sygn. III CZP 6/14), że w razie braku podstaw do pokrycia wynagrodzenia kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej na podstawie art. 179 par. 1 K.r.o., wynagrodzenie to jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej. - Tym samym gminy (ośrodki pomocy społecznej) zostały zobowiązane do wypłaty wynagrodzenia kuratorom osób ubezwłasnowolnionych częściowo. Wobec czego przedstawiane postanowienia sądu o przyznaniu wynagrodzenia kuratorowi uprawniają kuratorów do składania wniosków do ośrodka pomocy społecznej o wypłacenia tego wynagrodzenia. Istniejące przepisy rodzą wątpliwości w zakresie źródła finansowania wynagrodzeń wypłacanych kuratorom. Część sądów wskazuje wprost w postanowieniach o przyznaniu wynagrodzenia dla kuratora Skarb Państwa jako finansujący ten wydatek – odpowiada wiceminister Szwed.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał w najnowszym orzecznictwie (np. wyroki z dnia 16 października 2020 r. sygn. akt I GSK 217/18 i I GSK 280/18, wyrok z dnia 28 października 2020 r. sygn. akt I GSK 418/18), że nie ma podstawy prawnej do pokrywania kosztów wypłaty wynagrodzenia dla kuratorów z dotacji budżetu państwa. - Podobne stanowisko prezentuje resort finansów, według którego zadania finansowane z budżetu państwa w formie dotacji celowych muszą bezwzględnie wynikać z obowiązujących przepisów (odrębnych), wyznaczających zakres przeznaczenia dotacji oraz sposób rozliczenia środków – zaznacza Stanisław Szwed.
Wynagrodzenie kuratora w gestii resortu rodziny
Jednak Ministerstwo Sprawiedliwości w odpowiedzi na pytania serwisu Prawo.pl podkreśla, że nie jest prawdziwe twierdzenie, że prawo nie reguluje tej kwestii. - Zgodnie z art. 178 par. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o opiece. W orzecznictwie i w opracowaniach prawnych nie budzi wątpliwości, że w zakresie wynagrodzenia kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej zastosowanie znajdują przepisy art. 162 par. 1 i 3 Kodeksu, gdyż uzupełniają one regulację z art. 179. Potwierdza to uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 28 marca 2014 r. w sprawie III CZP6/14 – odpowiada przedstawiciel biura prasowego MS. - W razie braku podstaw do pokrycia wynagrodzenia kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej na podstawie art. 179 par. 1 Kodeksu, wynagrodzenie to jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej - dodaje.
Podkreśla, że MS nie planuje więc tutaj żadnych zmian legislacyjnych. - Kwestia, czy wynagrodzenie kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej winno być wypłacane z dotacji rządowej, czy ze środków publicznych, jakimi dysponuje gmina, pozostaje we właściwości Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej – podsumowuje przedstawiciel MS.
Sprawdź również książkę: Międzynarodowe prawo rodzinne. Filiacja. Piecza nad dzieckiem. Alimentacja >>
Konieczna nowelizacja ustawy o pomocy społecznej
Jednak Michał Orzechowski, prawnik w Polskim Stowarzyszeniu na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI) podkreśla, że wciąż zasadne pozostaje pytanie, z jakich środków wynagrodzenie dla kuratorów z urzędu osób częściowo ubezwłasnowolnionych ma być finansowane. – MS ma rację, że z punktu widzenia Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sprawa jest rozwiązana, bo w przepisach o kurateli jest odesłanie do przepisów o opiece, a w nich odesłanie do ustawy o pomocy społecznej. Z punktu widzenia kodeksowego jest to więc rozwiązane. Jednak jeśli w ustawie o pomocy społecznej, nie ma zapisów o finansowaniu kurateli dla osób częściowo ubezwłasnowolnionych, to nie można ich z tych środków finansować. NSA w orzeczeniu sugeruje, że może to robić gmina ze środków własnych. Jednak istotne jest pytanie, czy to właściwy rezerwuar, z którego można tutaj czerpać. Wydaje się, że skoro pomoc społeczna służy zaspokojeniu podstawowych potrzeb, to finansowanie kurateli z tych środków byłoby najwłaściwsze, bo do tego pomoc społeczna jest powołana – zauważa.
Podkreśla, że twierdzenie, by gminy finansowały kuratelę dla częściowo ubezwłasnowolnionych ze środków własnych, wykracza poza cele gminy jako takiej. – Jeśli zaś miałaby ona być finansowana ze środków na podstawie ustawy o pomocy społecznej, to ta wymaga stosownej nowelizacji – dodaje Michał Orzechowski. Tymczasem wygląda na to, że i w tym zakresie przerzuca się na gminy dodatkowe finansowanie zadań, a te muszą radzić sobie z tym same, gdyż Skarb Państwa nie zwraca im poniesionych w tym zakresie kosztów.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.