Aby pismo mogło zostać zakwalifikowane jako zgłoszenie zewnętrzne w rozumieniu ustawy, musi spełniać określone kryteria. Przede wszystkim powinno:

  • pochodzić od sygnalisty oraz
  • dotyczyć naruszenia prawa w jednym z obszarów wskazanych w art. 3 ustawy.

Najczęściej kwestie finansowe Skarbu Państwa

W ciągu sześciu miesięcy najwięcej przyjętych przez RPO zgłoszeń zewnętrznych dotyczyło interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostek samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej. W mniejszym zakresie zgłoszenia dotyczyły np. ochrony prywatności i danych osobowych oraz zamówień publicznych. Warto zauważyć, że niektóre zgłoszenia zewnętrzne wskazują więcej niż jeden przedmiot naruszenia.

Wpływy, które nie zostały zweryfikowane jako zgłoszenia zewnętrzne w rozumieniu ustawy to najczęściej zgłoszenia niepochodzące od sygnalistów, a więc takie pisma, w których podana informacja nie została uzyskana w kontekście związanym z pracą. - Do RPO wpływają także wnioski niemieszczące się w zakresie przedmiotowym ustawy o ochronie sygnalistów oraz pisma niedotyczące kompetencji Zespołu do spraw Sygnalistów. Pisma te mogą zawierać informacje o potencjalnych naruszeniach prawa, jednak ze względu na niespełnienie ustawowych przesłanek, nie mogą być dalej procedowane w trybie właściwym dla zgłoszeń zewnętrznych - poinformowano. 

Przypomnijmy zgodnie z art. 31 ust. 1 pkt 3 ustawy, Rzecznik przyjmuje i rozpatruje samodzielnie zgłoszenia zewnętrzne wtedy, gdy dotyczą one naruszenia konstytucyjnych praw i wolności i żaden inny organ publiczny nie jest właściwy do podjęcia działań następczych.

Zgłoszenia anonimowe

Rzecznik w ograniczonym zakresie dopuszcza możliwość przyjmowania zgłoszeń anonimowych. W takim przypadku bierze pod uwagę wagę sprawy oraz jej znaczenie dla interesu publicznego. Od 27 grudnia 2024 roku do 31 czerwca 2025 roku Rzecznik przyjął 89 zgłoszeń dokonanych przez sygnalistów anonimowo. Po wstępnej weryfikacji 42 anonimowych zgłoszeń zostało przekazanych do organów publicznych odpowiednich do podjęcia działań następczych, które dopuszczają w swoich procedurach rozpatrywanie anonimowych zgłoszeń.

Sygnalista, aby zgłosić naruszenie prawa, może wybrać jeden ze wskazanych przez Rzecznika kanałów kontaktu, które dają gwarancję ochrony poufności przewidzianą w ustawie. Niezmiennie najczęściej wybieranym przez sygnalistów kanałem zgłoszeń jest formularz. Ten sposób dokonania zgłoszenia pozwala na złożenie kompletnego pisma wraz z ewentualnymi załącznikami oraz można wybrać opcję zachowania anonimowości. Pozostałe metody, takie jak list, zgłoszenie osobiste czy infolinia są mniej popularne niż wniosek internetowy, lecz zgłaszający mają wiedzę o ich dostępności i korzystają z nich.

 

Rozpatrywanie wniosków dotyczących stosowania ustawy

Rzecznik Praw Obywatelskich przyjmuje także wnioski dotyczące niewłaściwego stosowania ustawy o ochronie sygnalistów przez podmioty publiczne. Sprawy te są rozpatrywane w oparciu o przepisy ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Dotyczą one np. niewdrożenia lub niezapewnienia dostatecznych informacji na temat procedury zgłoszeń wewnętrznych u pracodawcy, ujawnienia danych osobowych osoby zgłaszającej naruszenia prawa czy też podejmowanych działań odwetowych wobec sygnalisty w związku z dokonanym przez niego zgłoszeniem.

RPO udzielił też odpowiedzi na 136 wniosków o poradę w zakresie stosowania ustawy o ochronie sygnalistów. - Wnioskujący najczęściej zwracają się z pytaniami na temat praw, jakie przysługują sygnaliście, na czym polega ochrona przed działaniami odwetowymi oraz jak dokonać zgłoszenia i czego może ono dotyczyć - wskazano. 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.