Informacje o gotowości do zgłoszenia kandydatów przekazał PAP wiceszef klubu PiS Marek Suski. Z kolei w ocenie przewodniczącego komisji sprawiedliwości i praw człowieka Marka Asta (PiS), teoretycznie możliwe jest powołanie komisji nawet na posiedzeniu Sejmu w dniach 16-17 sierpnia. Kandydatów do komisji nie zamierzają zgłaszać klubu opozycyjne. Zgodnie z ustawą w skład komisji wchodzi 9 członków w randze sekretarza stanu powoływanych i odwoływanych przez Sejm. Prawo zgłaszania marszałkowi Sejmu kandydatów na członków Komisji w liczbie nie większej niż 9 przysługuje każdemu klubowi poselskiemu lub parlamentarnemu, w terminie wskazanym przez marszałka.
Prezydencka nowelizacja ustawy o badaniu wpływów rosyjskich przez specjalną komisję wprowadza możliwość wniesienia odwołania od decyzji administracyjnej komisji do właściwego sądu apelacyjnego, a następnie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Nowa regulacja wprowadza tzw. postępowanie hybrydowe (administracyjno-cywilne), w którym organ administracyjny wydaje decyzję administracyjną.
Czytaj też: Ustawa o "rosyjskiej" komisji trafiła do Trybunału Konstytucyjnego
Zdaniem prawników odwołanie od decyzji komisji od razu do sądu apelacyjnego pozbawia obywatela dwóch instancji, zagwarantowanych w Konstytucji RP.
Czytaj w LEX: Ocena ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r. w świetle prawa Unii Europejskiej >
Zakazy dowodowe
Ustawa wprowadza także zakazy dowodowe ograniczające możliwość przesłuchania w charakterze świadka obrońcy, adwokata lub radcy prawnego, duchownego oraz mediatora. Zgodnie z art. 29a u.k.r., nie wolno przesłuchiwać jako świadków:
- obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę;
- duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi;
- mediatora, co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne w postępowaniu karnym lub karnoskarbowym.
Te zakazy dowodowe są tożsame z zakazami dowodowymi obowiązującymi w procesie karnym.
- Zakres decyzji administracyjnej nawiązuje do instytucji „infamii”, polegającej na pozbawieniu osoby dobrego imienia (czci) i praw obywatelskich – uważa Natalia Podraza-Majewska, ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmowych.
Czytaj w LEX: Uprawnienia Komisji wobec organów i instytucji publicznych w celu badania wpływów rosyjskich w RP >
Czytaj: Poprawki prezydenta prawniczej tajemnicy zawodowej nie uchronią>>
Utrata rękojmi
Co więcej, kluczowym skutkiem wydanej wobec osoby decyzji administracyjnej będzie utrata przez nią rękojmi należytego wykonywania czynności w interesie publicznym. Niemniej, projektodawca nie określił, na jaki czas osoba będzie tracić rękojmię oraz jaki będzie jej zakres (tj. czym będzie skutkować). Wskazać bowiem należy, że pojęcia „dawania rękojmi”, czy też „nieposzlakowanej opinii” („nienagannej opinii”) powszechnie występują w polskim ustawodawstwie, jako jeden z warunków stawianych kandydatom do pełnienia różnych funkcji publicznych.
Ustawa przewiduje także usunięcie z obowiązującej ustawy o Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich art. 37 określającego katalog środków zaradczych, które komisja może zastosować, wydając decyzję administracyjną. Zgodnie z tym przepisem komisja może zastosować następujące środki zaradcze:
- cofnięcie poświadczenia bezpieczeństwa lub nałożenie zakazu otrzymania poświadczenia bezpieczeństwa na okres do 10 lat od dnia wydania decyzji administracyjnej;
- zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres do 10 lat;
- cofnięcie pozwolenia na broń, o którym mowa w art. 9 ust. 1 o broni i amunicji, lub nałożenie zakazu posiadania pozwolenia na broń na okres do 10 lat od dnia wydania decyzji administracyjnej.
Czytaj w LEX: Ustawa o Państwowej Komisji ds. badania wpływów rosyjskich w zakresie uprawnień informacyjnych >
Pozasądowy organ wymierzający sprawiedliwość
Zdaniem dr Marcina Wiącka, rzecznika praw obywatelskich, najważniejszą zmianą jest pozbawienie komisji kompetencji do stosowania tzw. środków zaradczych, które w istocie były sankcjami o charakterze represyjnym.
Mimo to nowelizacja nie zmienia zasadniczego założenia ustawy: stworzenia niesądowego organu władzy publicznej, do którego kompetencji będzie należało prowadzenie czynności o charakterze śledczym i dokonywanie na ich podstawie oceny postępowania konkretnych osób z punktu widzenia działania „pod wpływem rosyjskim” i „na szkodę interesów RP”.
Kolejne uwagi rzecznika:
- Wprawdzie decyzję komisji można będzie zaskarżyć do sądu powszechnego (apelacyjnego), ale nie wstrzyma to jej ogłoszenia;
- Ustawa nie przewiduje ani dodatkowego podawania do wiadomości publicznej wyroku sądu o uchyleniu czy zmianie decyzji Komisji, ani zamieszczenia go w raporcie komisji;
- Osoba będąca adresatem decyzji komisji powinna mieć prawo do skierowania sprawy do sądu jeszcze przed podaniem raportu do publicznej wiadomości - uważa Rzecznik Praw Obywatelskich.
Senat odrzuca, Sejm przyjmuje
Senat, widząc te mankamenty, opowiedział się za odrzuceniem w całości tej nowelizacji. (Druk 3521).
- Po raz kolejny w czasie posiedzenia opozycja pokazała, że jest zainteresowana tym, aby opinia publiczna poznała nazwiska osób, które sprzyjały rosyjskim interesom – podsumował poseł sprawozdawca Paweł Hreniak.
Komisja sejmowa opowiedziała się zatem za odrzuceniem uchwały Senatu i Sejm 28 lipca br. ją odrzucił. Teraz ustawa czeka na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw. Wejdzie w życie dnia następnego od ogłoszenia.
Warto przypomnieć, że 31 maja weszła w życie - powstała z inicjatywy PiS - ustawa o powołaniu komisji ds. badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne RP w latach 2007-2022, którą prezydent podpisał kilka dni wcześniej, zapowiadając jednocześnie skierowanie jej do Trybunału Konstytucyjnego. 2 czerwca prezydent skierował do Sejmu projekt nowelizacji ustawy, która została przyjęta przez izbę w połowie czerwca.
pru/ pap
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
