W obowiązującym stanie prawnym, w Ustawie prawo telekomunikacyjne przewidziany został oddzielny rozdział poświęcony kontroli i postępowaniom kontrolnym.  Kompetencje Prezesa UKE do przeprowadzania kontroli określone zostały w art. 199 ust. 1 pt, w odniesieniu do następującego zakresu przedmiotowego kontroli: przestrzegania przepisów, decyzji oraz postanowień z zakresu telekomunikacji, gospodarki częstotliwościami lub spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Ponadto, zgodnie z ust. 2 Prezes UKE jest uprawniony do kontroli znajdującej się w obrocie lub oddanej do użytku aparatury, w tym telekomunikacyjnych urządzeń końcowych i urządzeń radiowych. Na podstawie art. 200a pt w Ustawie prawo telekomunikacyjne przewidziano, że do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 z późn. zm.; dalej ,,Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej” lub ,,usdg”). Przepis ten obowiązuje od niedawna, gdyż został wprowadzony do Ustawy prawo telekomunikacyjne w 2009 r., a zatem po pięciu latach jej obowiązywania, na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw.   W Założeniach poddanych konsultacjom społecznym  proponuje się wprowadzenie zmian do rozdziału 5 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, do przepisów, którego rozdziału odsyła, w obowiązującym stanie prawnym, przepis art. 200a pt.

Zasady kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy przewidziane zostały w Rozdziale V o tym tytule Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis art. 77 ust. 1 usdg określa zakres zastosowania przepisów Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, stanowiąc, że zasady przeprowadzania kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców określa Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, przy czym w zakresie nieuregulowanym zastosowanie znajdują przepisy szczególne (ust. 3 tego artykułu). W ust. 1 przewidziano również wyłączenie dotyczące stosowania zasad kontroli przewidzianych Ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. W doktrynie podkreśla się, że ,,bezdyskusyjnie, podstawowym celem regulacji było zabezpieczenie interesów przedsiębiorców, "nękanych" przez organy administracji publicznej szeregiem przewlekłych i wzajemnie nieskoordynowanych postępowań kontrolnych. Zastosowaną przez ustawodawcę metodą było stworzenie przepisów ogólnych, wobec których przepisy szczególne (tj. te, które regulują poszczególne rodzaje kontroli) powinny być jedynie uzupełnieniem (...).” .

Z przepisów Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wynikają gwarancje ustawowe dla przedsiębiorców w zakresie przeprowadzanych kontroli. Gwarancje te zawarte są w zasadach ogólnych kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców. Stwierdza się, że ,,po raz pierwszy w dziejach polskiej legislacji postanowiono uregulować zagadnienie kontroli działalności gospodarczej (przedsiębiorców) od strony zasad ogólnych”.  Dostrzeżono, że regulacja ustawowa powinna objąć ,,(...) jak największą liczbę tych zasad, które mogą zostać "wyciągnięte przed nawias" ogółu rozproszonych i zróżnicowanych regulacji kontrolnych.” 

Zgodnie z art. 79 ust. 1 usdg przedsiębiorca zawiadamiany jest przed rozpoczęciem kontroli o zamiarze jej wszczęcia. Zgodnie z tym przepisem nie jest dopuszczalne przeprowadzanie kontroli niezapowiedzianej, chyba, że będą miały zastosowanie wyjątki, o których mowa w ust. 2 i 3 tego przepisu. Od ogólnej zasady uprzedniego zawiadamiania o przeprowadzaniu kontroli ustawodawca przewidział wyjątki w ust. 2 tego przepisu tego artykułu. Zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się, między innymi, gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia; przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego. Ponadto wyłączenie spod obowiązku zawiadomienia dotyczy kontroli jakości paliw. Kontrola jest przeprowadzana na postawie przepisów ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz. 1200, z 2008 r. Nr 157, poz. 976 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97); jak również kontroli prowadzonej w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.). Zawiadomienia o wszczęciu kontroli nie dokonuje się również w przypadkach, o których mowa w art. 282c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja Podatkowa. W omawianym przepisie art. 79 usdg Ustawodawca wyznaczył ramy czasowe, w jakich może zostać wszczęta kontrola. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia. W ust. 6 przewidziano wymogi w zakresie treści zawiadomienia o wszczęciu kontroli. W ramach zasad przeprowadzania kontroli ustawodawca nałożył na organy kontroli obowiązki w zakresie identyfikacji. W doktrynie krytycznie odniesiono się do tej regulacji. Stwierdzono bowiem, że ,,uprzedzanie o zamiarze przeprowadzenia kontroli jest rozwiązaniem niespotykanym i niepraktykowanym. Wprowadzenie takiej zasady jako w odniesieniu do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy należy, więc oceniać jako rozwiązanie unikatowe (...)” . W Założeniach proponuje się wyłączenie obowiązku zawiadamiania o wszczęciu kontroli, w przypadku kontroli w zakresie zasobów częstotliwości lub spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej.

Kolejną proponowaną w Założeniach zmianą jest wyłączenie stosowania przewidzianej w art. 80 ust. 1 usdg zasady, że czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej.  Przepis ten jest korzystny dla podmiotu kontrolowanego, gdyż umożliwia kontrolowanemu obserwację sposobu przeprowadzania kontroli, co może zwiększyć jej obiektywizm i rzetelność.  Proponuje się również rezygnację z zasady ogólnej, przewidzianej w art. 82 ust. 1 usdg, która przewiduje zakaz prowadzenia więcej niż jednej kontroli przedsiębiorcy.  Ponadto proponuje się wyłączenie stosowania przepisu art. 83 ust. 1 usdg odnoszącego się do czasu trwania kontroli na przestrzeni roku kalendarzowego.  W Założeniach, w uzasadnieniu do proponowanych zmian, wskazuje się na to, że ,,Charakter większości naruszeń przepisów ustawy Prawo telekomunikacyjne, np. obowiązku przestrzegania zasady niedyskryminacji czy obowiązków związanych z ochroną abonentów analogicznie, jak to ma miejsce w przypadku postępowań prowadzonych przez Prezesa UOKIK, wymaga szybkiej reakcji organu kontrolnego w przypadku uzyskania informacji o potencjalnym naruszeniu prawa.”  Postuluje się zrównanie uprawnień kontrolnych, które miałyby być przyznane Prezesowi UKE, z tymi, które obecnie przysługują Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK).

Zaproponowane w Założeniach zmiany dotyczące zakresu zastosowania przepisów rozdziału V do przedsiębiorców prowadzących działalność telekomunikacyjną wpisują się w pewien trend  rozszerzania kompetencji organów regulacyjnych w zakresie kontroli prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Wprowadzenie zaproponowanych w Założeniach zmian do projektu ustawy nowelizującej Ustawę Prawo telekomunikacyjne powinno być poprzedzone pogłębioną analizą z punktu widzenia tego, czy zmiany te nie spowodują naruszenia wyrażonej w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej zasady, ,,że obowiązują przede wszystkim rozwiązania określone w rozdziale V tej ustawy (...)” . Szczegółowe uregulowania prawne w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców w danym sektorze gospodarki powinny mieć charakter wyjątkowy. W przeciwnym razie pozostaną w sprzeczności z zasadą podporządkowania kontroli ujednoliconym regulacjom zawartym w rozdziale V Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Warto w tym miejscu podkreślić, że uchwalona w dniu 19 grudnia 2008 r. nowelizacja do Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, miała na celu ,,zmniejszenie uciążliwości kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy.”  Wprowadzanie kolejnych wyjątków od tej zasady spowoduje niejednolitość rozwiązań prawnych, a ponadto może być wykorzystane w zakresie nowelizacji innych ustaw sektorowych, w odniesieniu, do których kontrola działalności gospodarczej poddana jest reżimowi rozdziału V Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, z zachowaniem gwarancji przedsiębiorców tam określonych. Zagadnienie to dostrzeżone zostało w odniesieniu do rynku telekomunikacyjnego, w trakcie konsultacji społecznych Założeń: Stwierdzono bowiem, że ,,nowelizowanie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w kierunku zaproponowanym przez Ministerstwo Infrastruktury będzie skutkować tym, że inne organy państwowe, wyposażone w uprawnienia kontrolne na podstawie poszczególnych ustaw „branżowych”, zażądają wprowadzenia do tej ustawy analogicznych norm w odniesieniu do własnych kontroli, przez co gwarantowane obecnie przepisami Rozdziału V ustawy o swobodzie działalności gospodarczej standardy kontroli staną się martwymi zapisami”.  Zbyt częsta zmiana przepisów prawnych może prowadzić do naruszenia innych obowiązujących zasad, w tym zasady bezpieczeństwa obrotu i zaufania przedsiębiorców do organów państwa.

Autor, dr Andrzej Krasuski, jest radcą prawnym, specjalizuje się w publicznym prawie gospodarczym,  w tym w prawie telekomunikacyjnym i prawie mediów oraz w ochronie prywatności.