Zenon Klatka: zawód zaufania publicznego hamulcem dla barbarzyńskich praktyk rynkowych

W opinii Zenona Klatki - w aktualnym stanie prawnym zawód zaufania publicznego nie może funkcjonować bez zasad etycznych . Tylko zachowanie tajemnicy klienta, unikanie konfliktu interesów i rzetelne wykonywanie pracy może stanowić hamulec dla barbarzyńskich zachowań konkurencyjnych.

Zenon Klatka były prezes KIRP wyjaśnia swoje stanowisko następująco:

Art. 17 Konstytucji daje ustawodawcy możliwość powołania samorządu zawodu zaufania publicznego, który ma sprawować pieczę nad należytym wykonywaniem tego zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Należyte wykonywanie zawodu to uwzględnianie zarówno jego ustawowych reguł jak i etyki zawodowej. Sprawowanie pieczy, a więc istnienie samorządu, a tym samym zaliczenie danego zawodu do zawodów zaufania publicznego uzależnione jest więc od możliwości etycznej oceny jego wykonywania. Reguły etyczne muszą przy tym być wypracowane przez sam samorząd, a nie nadane mu „urzędowo”. Istnienie takich reguł etycznych umożliwia pociąganie do samorządowej odpowiedzialności dyscyplinarnej – która też jest istotną cechą zawodu zaufania publicznego. Trzeba podkreślić, że powyższe aspekty działalności samorządu służą nie tyle reprezentowaniu interesów zawodu ile dbałości o ochronę interesu publicznego.

Radca prawny jako przedsiębiorca.  Radca działający jako przedsiębiorca i świadczący na rynku usługę prawniczą podlega ustawom regulującym działalność rynku i ponosi związane z tym różnego rodzaju odpowiedzialności (cywilną, karna, karnoskarbową, administracyjną, itp.). Najistotniejsza jest jednak odpowiedzialność dyscyplinarna – ma ona też najszerszy zasięg, bo odnosi się nie tylko do czynności zawodowych ale również do działań w sferze publicznej i życia prywatnego. Ta odpowiedzialność, z surowymi sankcjami, nie byłaby możliwa bez istnienia przepisów etyki zawodowej, których naruszenie – a nie naruszenie ustawy - przeważa w praktyce sądów dyscyplinarnych. To bowiem zasady etyki zawodowej zawierają obok ogólnych norm moralnych również konkretne zakazy i nakazy odnoszące się do czynności zawodowych.
Poprzeczkę wymagań umieścić wyżej. Jeśli więc nie chcemy by usługa prawnicza świadczona przez nas była wyłącznie usługą taką samą jak inne usługi rynkowe to musimy poprzeczkę wymagań umieścić wyżej. Przyjmujemy więc jako wzorce naszych zachowań nie tylko zgodność z przepisami prawa ale i dobre obyczaje oraz godność zawodu.
Istniejący w Polsce system świadczenia pomocy prawnej jest chaotyczny i niespójny. Nic też nie wskazuje na to by został w przyszłości sensownie uporządkowany, skoro przewagę mają populizm i interesy polityczne. Usługi prawnicze świadczone są nie tylko przez zawody zaufania publicznego, ale również przez prawników działających wyłącznie na podstawie ustawy o działalności gospodarczej – nie posiadających specjalistycznego i zweryfikowanego przygotowania zawodowego ani też etyki zawodowej.
Taka sytuacja jest argumentem za tym by świadczenie usług prawniczych przez radców prawnych i adwokatów wyróżniało się właśnie tym, iż stanowi ono wykonywanie zawodu zaufania publicznego i podlega zasadom etyki zawodowej oraz postępowaniu dyscyplinarnemu. W ten bowiem sposób możemy podkreślić wobec potencjalnego klienta, że niezbędne zaufanie pomiędzy nim a prawnikiem jest gwarantowane ustrojem naszego zawodu i zasadami etyki gwarantującymi przestrzeganie tajemnicy zawodowej, unikanie konfliktu interesów, przejrzystość wynagrodzenia, rzetelności informacji o wykonywaniu zawodu. Tylko to bowiem może stanowić hamulec dla barbarzyńskich zachowań konkurencyjnych.
Ponadto do zawodu radcy prawnego bądź adwokata zostali dopuszczeni ludzie z wykształceniem prawniczym również bez takiego przygotowania i praktyki pod okiem „mistrza”. Obowiązani są oni dostosować się do reguł wykonywania zawodu i jego zasad etycznych – z którymi nie mieli często okazji się zapoznać. To samorząd, wymagając od nich odpowiedniego szkolenia i stosując sankcje za nie przestrzeganie tych reguł i zasad jest gwarantem obowiązania w środowisku radcowskim jednolitych reguł gry, a jednocześnie zabezpiecza takich radców prawnych przed błędami zawodowymi wynikającymi z nieznajomości rzeczy.
Świadcząc pomoc prawną działamy obecnie w warunkach globalizacji, a także przy uwzględnieniu reguł unijnych. Europejska tradycja prawna przywiązuje ogromną wagę do przestrzegania wymagań etycznych. Przepływ osób i usług pomiędzy poszczególnymi państwami wymaga istnienia maksymalnie zbliżonych reguł etyki zawodowej, a wzorcem jest Kodeks Etyki CCBE (Rada Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy).