Sprawa jest ważka bo dotyczy ważkiego tematu, który w okresie epidemii się nasila. Chodzi zarówno o utrudnianie kontaktów rodzica z dzieckiem, jak i - o czym rzadziej się mówi - nie wywiązywanie się z obowiązku kontaktowania się z dzieckiem. Sposobem na rodziców mają być przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Czytaj w LEX: Postępowanie zażaleniowe po nowelizacji KPC >
Nie ma kontaktów, może być kara
Jeszcze na początku epidemii resort sprawiedliwości przypominał, że brak realizacji kontaktów może prowadzić do wszczęcia odpowiedniego postępowania, a następnie nakazania zapłaty określonej sumy pieniężnej na podstawie przepisów art. 598[15] , art.598[16] i art. 598[22] k.p.c. O co chodzi? Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów (i w drugą stronę, gdy drugi rodzic się od nich uchyla) sąd opiekuńczy, uwzględniając jej sytuację majątkową może zagrozić jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem. Chodzi o określoną kwotę za każdy kontakt. Gdy to nie pomoże, sąd ma możliwość nakazania zapłaty tej kwoty.
Zobacz procedury w LEX:
Tyle w teorii. Jak alarmują od wielu miesięcy pełnomocnicy i sędziowie, część spraw się przedłuża, bo rozbija się o to, kto ma rozpatrywać zażalenie na postanowienie w przedmiocie nakazania zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie niewykonującej obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. To bowiem jedno z tzw. osieroconych zażaleń, których wprost nie przypisano ani do katalogu poziomych ani dewolutywnych. Stąd też pytania do Sądu Najwyższego.
Czytaj w LEX: Nowy model postępowania zażaleniowego ze szczególnym uwzględnieniem zażalenia poziomego – problemy praktyczne >
Czytaj: Zażalenia poziome działają, ale są luki w katalogu i problemy z interpretacją>>
Ene due rabe... SN wskazuje drugą instancje
Sąd Najwyższy w uchwale podjętej w ostatnich dniach (sygn. III CZP 17/20) wskazał, że zażalenie na postanowienie w przedmiocie nakazania zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie niewykonującej obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem przysługuje do sądu drugiej instancji. Posiedzenie w tej sprawie było niejawne.
Zobacz procedurę w LEX: Wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym >
Prawnicy rozstrzygnięcie przyjmują jednak z ulgą. - Były duże wątpliwości w tym zakresie, a to wpływało na czas rozpatrywania takich zażaleń i przedłużało postępowania. Teraz mamy stanowisko Sądu Najwyższego więc zostały rozwiane. W tych sprawach - powiedzmy wprost - czas jest absolutnie bezcenny - mówi radca prawny Aleksandra Ejsmont, specjalizujące się w sprawach rodzinnych.
I dodaje, że w takich przypadkach zazwyczaj chodzi o długotrwałe uchylanie się od obowiązków wynikających z orzeczenia sądu, co może skutkować zaburzeniem więzi z rodzicem. - To narzędzie wprowadzono po to, by była realna szansa na zmobilizowanie rodziców do wypełniania orzeczenia sądu. A zagrożenie obowiązkiem zapłaty, czy w dalszej kolejności zasądzona kwota, nie mogą być zrealizowane jeżeli postanowienie się nie uprawomocni. Jeśli była więc wątpliwość, który sąd ma rozpoznawać zażalenie, to cała procedura się przedłużała i jej skuteczność była zdecydowanie mniejsza - dodaje mecenas.
Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >
Czytaj: Sądy walczą z zażaleniami poziomymi - kłody w przepisach>>
Ministerstwo widzi problem i planuje zmiany
Co ważne, problem dostrzega też Ministerstwo Sprawiedliwości, ale rozważane przez nie rozwiązanie nie znalazło się w projekcie zmian w kodeksie postępowania cywilnego, nad którym obecnie pracuje Sejm.
Przypomnijmy, jeszcze w grudniu Prawo.pl opisywało założenia do kolejnej nowelizacji procedury cywilnej, które znalazły się w wykazie prac legislacyjnych rządu. Jedno z nich zakładało m.in. doprecyzowanie, że jeżeli przepis szczególny przewiduje, iż stronie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu i nie określa przy tym, jaki sąd ma je rozpoznać, podlega ono rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji. Sądowi drugiej instancji miałyby zostać też przekazane do rozpoznania zażalenia na postanowienia sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia.
Zobacz procedurę w LEX: Zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji o zabezpieczeniu >
Przypomnijmy, obecnie instytucja zażalenia poziomego (do innego składu tego samego sądu) co do zasady ma dotyczyć spraw drobniejszych, czyli zażaleń na:
- odmowę zwolnienia z kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowę ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
- rygor natychmiastowej wykonalności;
- wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
- stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
- skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowę zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;
- odmowę uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
- zwrot zaliczki, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka, a także koszty przyznane w nakazie zapłaty, jeżeli nie wniesiono środka zaskarżenia od nakazu.
W ten sam sposób rozpatrywane są zażalenia m.in. na oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, jak i zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem. Inne składy sądu pierwszej instancji mają także rozpatrywać zażalenie na odrzucenie zażalenia i odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie skargi na orzeczenie referendarza sądowego w postępowaniu procesowym >
Na problem "osieroconych zażaleń" zwracał uwagę m.in. radca prawny dr Marcin Dziurda, były prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (z Katedry Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego). Mówi, że ustawodawca w tak wielu miejscach znowelizował przepisy dotyczące zażalenia, że trudno stosować ten środek odwoławczy.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie zażalenia przez sąd drugiej instancji i wydanie orzeczenia kończącego postępowanie zażaleniowe >
- Pozostała liczna grupa zażaleń „osieroconych”, co do których nie przesądzono, czy są poziome czy dewolutywne. A to sprawia ogromne trudności pełnomocnikom, bo to oni muszą zdecydować, czy skierować zażalenie do innego składu tego samego sądu czy do sądu wyższej instancji. Dotyczy to zwłaszcza postępowania nieprocesowego. Do Sądu Najwyższego wpływają liczne pytania prawne, czy te pominięte, osierocone zażalenia mają charakter dewolutywny czy poziomy - wskazywał.
Czytaj w LEX: Wniesienie apelacji po nowelizacji KPC >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
