Izba Dyscyplinarna zawiesza w czynnościach prokuratorów na czas nieokreślony

Przy uchyleniu immunitetu prokuratorowi konieczne jest zawieszenie go w czynnościach zawodowych, gdy popełni czyn zagrożony karą co najmniej 5 lat pozbawienia wolności. Zawieszenie takie trwa do czasu wydania prawomocnego wyroku. I nie trzeba zawiadamiać obwinionego o posiedzeniu w razie przedłużenia zawieszenia - stanowisko Izby Dyscyplinarnej SN jest kategoryczne.

Sprawa prokuratora Krzysztofa L. pokazuje, że młyny wymiaru sprawiedliwości mielą powoli. A podejrzenie popełnienia przestępstwa przez prokuratora powoduje zawieszenie w czynnościach służbowych na czas w zasadzie nieograniczony. Z czasem może przybrać formę represji. Dlatego, że łączy się najczęściej z obniżeniem wynagrodzenia. Przedłużać zaś zawieszenie można co kilka miesięcy, bez orzekania o winie i karze.

Przedłużanie zawieszenia

Pierwszy zastępca rzecznika Prokuratora Generalnego 15 marca 2019 r. wszczął postępowanie dyscyplinarne w sprawie przewinienia dyscyplinarnego popełnionego przez prokuratora Krzysztofa L. Uprzednio, w styczniu 2019 r. został on zawieszony w czynnościach (na podstawie art. 150 § 1 i 2 ustawy z 2016 r.- Prawo o prokuraturze).

Czytaj też:  Sąd powinien zawieszać w czynnościach podejrzanego prawnika - RPO chce zmiany w prawie>>

Z uwagi na toczące się postępowanie w zakresie uchybienia godności urzędu prokuratora, a także w obliczu na faktu, iż zarzucany obwinionemu delikt dyscyplinarny może wyczerpywać znamiona umyślnych przestępstw  art. 212 § 1 k.k., art. 216 § 1 k.k. i art. 256 § 1 k.k. - okresy zawieszenia prokuratora były przedłużane mocą postanowień Sądu Dyscyplinarnego przy Prokuratorze Generalnym.

Sąd Najwyższy w Izbie Dyscyplinarnej przedłużył prokuratorowi czas zawieszenia do 27 stycznia 2021 r.  Wcześniej uchylił prokuratorowi immunitet.

Czytaj w LEX: Immunitet prokuratora >

Niefortunny portret

SN ustalił, że obwiniony od nieustalonego okresu czasu do dnia 28 stycznia 2019 r.., działając publicznie, tj. w budynku urzędu publicznego w powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, w Prokuraturze Rejonowej w P., w swoim gabinecie umieścił w ogólnie widocznym miejscu rysunek przedstawiający wizerunek posła na Sejm - Jarosława Kaczyńskiego przyodzianego w mundur i w pozie nawiązującej do nazistowskiej formacji militarnej NSDAP.

Według prokuratury, rysunek ten poprzez swoją część graficzną jak i część językową odnoszącą się do semantycznego i obiektywnego odbioru, nawiązywał do totalitarnego ustroju państwowo-politycznego oraz porównywał pokrzywdzonego do Adolfa Hitlera.

Funkcja zawieszenia w czynnościach

W literaturze przyjmuje się, iż zawieszenie w czynnościach spełnia dwojakie funkcje.

1. Po pierwsze, chroni autorytet prokuratury, a także dalej jeszcze idący interes publiczny przed szkodami, jakie mogłoby spowodować pełnienie funkcji prokuratorskich przez obwinionego, stojącego przecież pod dyskwalifikującym go zarzutem.
2. Po wtóre, odgrywa doniosłą rolę wychowawczą, będąc moralnym przeżyciem zarówno dla obwinionego, jak i dla jego współpracowników"

W ocenie Sądu Najwyższego, sprawowanie pełnionej funkcji przez prokuratora wiąże się ze standardem zachowania, wynikającym z zawartych w różnych przepisach zakazów i nakazów, które dla innych osób nie są obowiązujące, ale również z nieskodyfikowanych reguł, obyczajów. One łącznie formułują w odniesieniu do osoby pełniącej daną funkcję publiczną czy sprawującej urząd wymagania wyższe od wymagań stawianych przeciętnemu obywatelowi i tworzące rodzaj wzorca postępowania, którym kierować się powinna konkretna osoba pełniąca funkcję publiczną i który ma być podstawą autorytetu reprezentowanej przez tę osobę instytucji.

W szczególności, że zachowanie, co do którego prowadzonej jest postępowanie dyscyplinarne, było przedmiotem oceny w ramach postępowania o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej.

Zdaniem Izby Dyscyplinarnej prokurator znieważył posła, czym działał na szkodę interesu prywatnego pokrzywdzonego wyrażającego się w nienaruszalności przypisanej mu godności ludzkiej oraz zachowania i poszanowania przynależnej mu czci.

Izba uznała, że z tych względów zasadnym jest zawieszenie prokuratora w wykonywaniu obowiązków służbowych, bowiem w ocenie Sądu Najwyższego, może doprowadzić do podważenia autorytetu prokuratury, której istotnym zadaniem jest stanie na straży praworządności, a zachowanie prokuratora będące przedmiotem postępowania dyscyplinarnego, wypełnia także znamiona występku stypizowanego w ustawie karnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2019 r. sygn. II DO 1/18). Ponadto przedłużenie stosowania zawieszenia prokuratora w czynnościach znajduje uzasadnienie w konieczności wszechstronnego zgromadzenia materiału dowodowego, na co powołuje się we wniosku Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego.

Sędzia sprawozdawca Mariusz Łodko zauważa, że prowadzone postępowanie dyscyplinarne w stosunku do prokuratora trwa długo, co wiąże się też z okresem jego zawieszenia w czynnościach z tego powodu.  Ale prokuratorowi w tym czasie zmieniono i uzupełniono zarzuty (sygnatura  akt II DO 87/20) .

Przestępstwo przeciwko dokumentom

Innego rodzaju delikt zarzucono prokuratorowi Grzegorzowi J. Został zawieszony w czynnościach służbowych na okres 6 miesięcy do 10 kwietnia 2020 r. w związku z koniecznością natychmiastowego odsunięcia go od wykonywania obowiązków służbowych z uwagi na ujawnienie w toku kontroli szeregu zaniedbań i uchybień w nadzorowanych lub prowadzonych postępowaniach przygotowawczych.

Ponadto ocena stwierdzonych uchybień wskazywała na uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa niedopełnienia obowiązków służbowych, jak i przestępstw przeciwko dokumentom.

Środek tymczasowy

Izba Dyscyplinarna oddaliła wniosek obwinionego o uchylenie zawieszenia. Według SN instytucja zawieszenia w czynnościach stanowi tymczasowy środek reagowania wobec obwinionego, właściwy postępowaniu dyscyplinarnemu. Stosuje się ją – po wszczęciu postępowania i najwyżej na czas jego trwania – wówczas, gdy z uwagi na charakter zarzuconego obwinionemu przewinienia konieczne jest natychmiastowe odsunięcie go od wykonywania obowiązków służbowych.

Nie ma obowiązku zawiadomienia o terminie

Skarżący prokurator Grzegorz J. twierdził, że sąd dyscyplinarny bezprawnie przedłużył mu zawieszenie, gdyż nie został on zawiadomiony o posiedzeniu.

Zdaniem sędziego sprawozdawcy Ryszarda Witkowskiego nie jest to słuszny pogląd. Samo postępowanie w przedmiocie przedłużenia zawieszenia w czynnościach, nie zostało odrębnie uregulowane w ustawie Prawo o prokuraturze. Z tej przyczyny, na podstawie art. 171 pkt 1 ustawy – Prawo o prokuraturze, odpowiednie zastosowanie znajduje przepis art. 96 § 1 i 2 k.p.k.

Zgodnie z treścią powyższego przepisu, strony oraz osoby niebędące stronami, jeżeli ma to znaczenie dla ochrony ich praw lub interesów, mają prawo wziąć udział w posiedzeniu wówczas, gdy ustawa tak stanowi, chyba że ich udział jest obowiązkowy (art. 96 § 1 k.p.k.). W pozostałych wypadkach strony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W przypadku rozstrzygnięcia o charakterze zawodowym, dyscyplinarnym i to rozstrzygnięcia tymczasowego, niedoręczenie pisma prosto do rąk adresata nie wstrzymuje biegu postępowania - dodał sąd. (sygnatura akt II DO 97/20).

Zawieszenie jest obowiązkowe

Z kolei prokurator Wojciech P. obwiniony o świadome niezłożenie oświadczenia o swoim stanie majątkowym i podanie nieprawdy, został uniewinniony przez sąd dyscyplinarny I instancji.

Izba Dyscyplinarna nie zgodziła się z tym werdyktem, gdyż za podanie nieprawdy grozi kara pozbawienia wolności.  Prokurator P. nie dopełnił obowiązku polegającego na należytym wykonaniu złożenia oświadczenia majątkowego w ten sposób, iż w wyżej wymienionym oświadczeniu majątkowym podał nieprawdę o posiadanych zasobach pieniężnych wchodzących w skład małżeńskiej wspólności ustawowej lub stanowiące jego majątek odrębny.

Według sędziego sprawozdawcy Małgorzaty Bednarek, uchylenie immunitetu i zawieszenie w czynnościach prokuratora "bez wątpienia pozwoli na dalsze pełne i wszechstronne dokonanie ustaleń w przedmiocie realizacji znamion strony podmiotowej i przedmiotowej czynów przypisanych prokuratorowi".

Dodała też, że zawieszenie prokuratora w czynnościach, z uwagi na treść przepisu art. 151 § 2 ustawy - prawo o prokuratorze, ma charakter obligatoryjny ( I DO 51/19).

Według tego przepisu w przypadku prawomocnego zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej, a także wtedy gdy został złożony do właściwego sądu wniosek o ubezwłasnowolnienie, przełożony dyscyplinarny może zawiesić prokuratora w czynnościach do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Od decyzji o zawieszeniu w czynnościach przysługuje odwołanie do Sądu Dyscyplinarnego przy Prokuratorze Generalnym. Od orzeczenia o zawieszeniu odwołanie nie przysługuje. Ale przełożony dyscyplinarny może w każdym czasie uchylić zawieszenie w czynnościach.
Ponadto zawieszenie w czynnościach, jest obligatoryjne w przypadku, gdy wydane zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej dotyczy przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego zagrożonego karą co najmniej 5 lat pozbawienia wolności. W takim przypadku zawieszenie nie może być uchylone do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.