Pozwany przez Michała T. - Krzysztof R. reprezentowany przez pełnomocnika adwokata Huberta K. wniósł do Sądu Najwyższego pismo procesowe 26 października 2022 r., w którym zawarł wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy sędziego Sądu Najwyższego Romualda Dalewskiego. Pełnomocnik uznał, że sędzia ten był nienależycie powołany na urząd sędziego Sądu Najwyższego. W związku z czym zachodzi wątpliwości co do zachowania przez niego standardu bezstronności i niezawisłości .
Sprawa z powództwa Michała T. znajdowała się na etapie tzw. przedsądu.
Czytaj: Nowi sędziowie w Izbie Pracy Sądu Najwyższego, cztery stanowiska zablokowane>>
Czytaj w LEX: Udział w sprawie sędziego nieuprawnionego do orzekania w danym sądzie jako przyczyna odwoławcza - linia orzecznicza >>>
W uzasadnieniu wniosku o wyłączenie SSN Romualda Dalewskiego pozwany powołał się na uchwałę składu połączonych Izb: Izba Cywilna, Karna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r. A także - uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22, w której przyjęto, że każdy sędzia Sądu Najwyższego, który uzyskał nominację po dniu 17 stycznia 2018 r. nie spełnia minimalnego standardu bezstronności i każdorazowo sąd z jego udziałem jest nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 par. 1 pkt 2 k.p.k.
Czytaj w LEX: Nienależyta obsada sądu jako bezwzględna przyczyna odwoławcza - linia orzecznicza >>>
Zasadny wniosek pełnomocnika
Rozpatrujący wniosek sędzia Józef Iwulski uznał go za zasadny i postanowił wyłączyć sędziego Dalewicza od rozpoznawania tej sprawy.
Stwierdził, że po pierwsze, w uchwale składu połączonych Izb przesądzono, że udział osoby powołanej na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej po 8 grudnia 2017 r. prowadzi w każdym przypadku do nienależytej obsady sądu.
Czytaj:
Sąd Najwyższy: Sędziowie powołani z udziałem nowej KRS nie mogą orzekać>>
SN: Uchwała trzech izb obowiązuje, TK jej nie uchylił>>
Sędzia Iwulski podkreślił, że uchwała składu połączonych Izb Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, uzyskała lex lege z chwilą jej podjęcia moc zasady prawnej, co powoduje, że każdy skład orzekający Sądu Najwyższego, w tym także skład jednoosobowy, jest nią związany. Zatem nie można przyjąć odmiennej interpretacji przepisu wyłożonego w tej uchwale dopóty, dopóki nie nastąpi odstąpienie o zasady prawnej przez odpowiedni powiększony skład Sądu Najwyższego.
Wyroki TK nie wiążą
Po drugie sędzia Iwulski wskazał, że nie ma podstaw do przyjęcia, że skutki wynikające z powołanej uchwały połączonych Izb Sądu Najwyższego zostały zniwelowane orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2020 r.. A tę kwestię w ostatnim czasie wyjaśnił Sąd Najwyższy (uzasadnienie uchwały z 5 kwietnia 2022 r., III PZP 1/22, LEX nr 3329817). Nietrafny jest więc jest pogląd o związaniu Sądu Najwyższego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2020 r.
Sędzia sprawozdawca Józef Iwulski akcentował też, że wiążącego charakteru nie mają także inne wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 14 lipca 2021 r., P 7/20 (OTK-A 2021, poz. 49); z dnia 7 października 2021 r., K 3/21 (OTK-A 2022, poz. 65) oraz z dnia 10 marca 2022 r., K 7/21 (OTK-A 2022, poz. 24). Wyroki te należy kwalifikować jako orzeczenia negatywne, pozornie zakresowe – interpretacyjne niepowodujące utraty mocy obowiązującej przepisów, które nie wiążą niezawisłych sądów.
Naruszenie prawa do sądu
Po trzecie, według sędziego SN w pełni aktualne jest jednolite orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym przesądzono, że orzekanie przez osoby powołane do Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. stanowi naruszenie prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) i art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności) .
Po czwarte, podobne orzecznictwo przedstawia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, przyjmując, że złożenie wniosku o powołanie sędziego Sądu Najwyższego przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną w składzie i trybie przewidzianym ustawą z 8 grudnia 2017 r. oznacza, że orzeczenia sądowe wydane z udziałem takiego sędziego stanowią naruszenie prawa do sądu gwarantowanego przez art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Po piąte, istnieje konstytucyjny i konwencyjny obowiązek państwa członkowskiego Unii Europejskiej i Rady Europy ukształtowania składu sądu nie tylko w zgodzie z prawem krajowym, lecz równocześnie w zgodzie ze standardem skutecznej ochrony sądowej, jaki wynika z Konwencji i prawa UE. Unia Europejska nie ma kompetencji do samodzielnego narzucania państwom członkowskim organizacji sądownictwa, lecz ma uprawnienie do oceny, czy sposób realizacji przez Państwo jego suwerennej kompetencji odpowiada standardom unijnym.
Ryzyko nieważności postępowania
Po szóste, według sędziego Iwulskiego w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono słuszne poglądy, że w razie wystąpienia ryzyka nieprawidłowej obsady sądu należy podjąć wszelkie środki zapobiegające, a jednym z nich jest instytucja wyłączenia sędziego.
Po siódme, osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek KRS ukształtowanej w składzie i trybie przewidzianym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. podlega wyłączeniu z mocy samej ustawy na podstawie art. 48 par. 1 pkt 1 k.p.c.. Dlatego że przystępując do orzekania musi na samym wstępie postępowania – a także w jego toku – poddać (poddawać) ocenie poprawność i legalność stosunku prawnoprocesowego (publicznoprawnego) wiążącego go ze stronami oraz stosunku prawnoustrojowego, jakim łączy się z państwem, w którego imieniu orzeka.
Czytaj w LEX: Wyłączenie biegłego z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego >>>
Pozostaje więc z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jej prawa lub obowiązki. Niezbędność stwierdzenia wyłączenia sędziego z mocy ustawy jest niezależna od stopnia jego bezstronności wewnętrznej (jednakowego dystansu do stron sporu i ich odpowiednich interesów w odniesieniu do jego przedmiotu), czy też niezależności zewnętrznej (praca w sposób wolny od nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła). Sygnatura akt I PSK 21/22, postanowienie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 28 listopada 2022 r.
Wyłączenie sędziego Artymiuka, bo twierdzi, że uchwała obowiązuje
Zupełnie odwrotna argumentacja przyświecała Sądowi Najwyższemu przy rozpoznawaniu wniosku o wyłączenie sędziego Izby Karnej Tomasza Artymiuka. Został on powołany na urząd sędziego SN przed 8 grudnia 2017 r. Sędzia Kamil Zaradkiewicz rozpoznając tę sprawę stwierdził, że sędziego trzeba wyłączyć, gdyż podpisał się on pod oświadczeniem 30 sędziów SN z października br., którzy stwierdzili że wiąże ich uchwała trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r.
W postanowieniu z 1 grudnia br. Sąd Najwyższy miał na uwadze, że uchwała Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r., w której wydaniu sędzia brał udział, jako niekonstytucyjny akt normatywny utraciła moc obowiązującą wskutek stwierdzenia jej niekonstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 kwietnia 2020 r. (U 2/20). Tymczasem z uwagi na treść wniosku o zbadanie standardu niezawisłości lub bezstronności sędzia wyznaczony do jego rozpoznania miałby ocenić w pierwszej kolejności to, czy uchwała Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r. jest wiążąca i obowiązuje.
Czytaj w LEX: Wyłączenie sędziego - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>
W związku z tym w odniesieniu do sędziego biorącego udział w wydaniu tej uchwały zachodzi przesłanka wyłączenia z mocy samej ustawy, o której mowa w art. 48 par. 1 pkt 5 k.p.c - orzekł sędzia Zaradkiewicz. Sędzia z uwagi na zakres zarzutów wnioskodawcy, który złożył skargę o wznowienie postępowania i do której odwołał się we wniosku o zbadanie standardu niezawisłości lub bezstronności, orzekałby bowiem o skuteczności i mocy wiążącej uchwały z 23 stycznia 2020 r. (w tym sensie w rozumieniu k.p.c. szeroko rozumianej ważności) w niniejszym postępowaniu. Sędzia w takim przypadku rozstrzygałby także w istocie o własnych obowiązkach i ewentualnej zasadności odmowy orzekania z sędziami powołanymi na podstawie przepisów uchwalonych w 2017 r. Sygnatura akt III CB 1/22.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.