Wykluczenie 6 sędziów Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN

Źródło: iStock

Prokurator generalny Waldemar Zurek wystąpił do prezesa Wiesława Kozielewicza o wykluczenie ze składów orzekających sędziów powołanych do Sądu Najwyższego po grudniu 2017 r. przez nową Krajową Radę Sądownictwa - Tomasza Demendeckiego, Marka Dobrowolskiego, Marka Motuka, Marka Siwka, Marię Szczepaniec i Pawła Wojciechowskiego. Sędziowie ci poprzez wydanie orzeczeń narazili Skarb Państwa na odszkodowania wynoszące od 42 tys. zł do 580 tys. zł.

Prokurator generalny, występując z apelem, zwrócił uwagę na obowiązek prezesa Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego zapewnienia prawa do sądu ustanowionego ustawą. Realizacja tego prawa nie jest możliwa w sytuacji, gdy procedura powoływania sędziów wykonujących czynności w tej Izbie była obarczona wadami, wynikającymi z nadmiernego wpływu władzy ustawodawczej i wykonawczej na proces nominacyjny. Prowadzi to do pozbawienia stron postępowań gwarancji wynikających z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i stanowi przesłankę do podważenia legitymacji sądu orzekającego w składach ukształtowanych z udziałem osób powołanych w takiej procedurze.

Orzecznictwo TSUE i ETPCz: prawo do sądu

Stanowisko prokuratora generalnego znajduje oparcie w utrwalonym orzecznictwie trybunałów europejskich, w tym Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Organy te konsekwentnie wskazują, że sąd może zostać uznany za ustanowiony ustawą jedynie wówczas, gdy procedura powoływania jego sędziów gwarantuje ich niezależność od władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz zapewnia społeczne zaufanie do wymiaru sprawiedliwości.

Sposób powoływania składu Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego oraz wykonywanie czynności orzeczniczych w ramach kompetencji tej Izby, przez osoby powołane na stanowiska sędziów Sądu Najwyższego z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa niespełniającej konstytucyjnych kryteriów powoduje, że nie można uznać, iż w takiej sytuacji Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego spełnia warunki sądu ustanowionego ustawą.

Waldemar Żurek zaznacza, że Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego została powołana w miejsce nielegalnej Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, jednak procedura jej ukształtowania wymaga ustawowej, gruntownej zmiany systemowej. Jego zdaniem arbitralne decyzje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, jako organu władzy wykonawczej, na mocy których dokonuje wyboru członków tej Izby bez określonych ustawowo kryteriów, bez jakiegokolwiek uzasadnienia, a niekiedy wbrew woli niektórych spośród nich, nie mogą stanowić podstawy do uznania jej za sąd niezależny i bezstronny. - Dodatkowo listę kandydatów na członków Izby przedstawiła prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej osoba, wobec której istnieją poważne wątpliwości dotyczące zarówno powołania na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego, jak i wskazania na pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, a także utrzymująca bliskie relacje z przedstawicielami władzy ustawodawczej i wykonawczej, w szczególności z prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, który podjął decyzję zarówno o jej powołaniu, jak i o powołaniu do Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN osób wskazanych w piśmie - podkreśla Żurek.

Odszkodowania do 136 tys. euro

Prokurator generalny Waldemar Żurek, przedstawiając prezesowi Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego argumentację prawną wspierającą swój apel o wykluczenie wskazanych imiennie członków Izby, zaprezentował również wyniki analizy 91 rozstrzygnięć Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydanych w związki ze skargami dotyczącymi działalności orzeczniczej tych osób w Sądzie Najwyższym. Z analizy tej wynika, że państwo polskie zostało zobowiązane do wypłaty obywatelom polskim, wnoszącym skargi w tych sprawach zadośćuczynienia. Suma kwot przyznanych w związku z działalnością orzeczniczą poszczególnych osób kształtuje się następująco:

dr hab. Tomasz Demendecki, prof. UMCS (1 sprawa) – 10 000 euro, tj. ok. 42 700 zł,
dr hab. Marek Dobrowolski, prof. KUL (1 sprawa) – 10 000 euro, tj. ok. 42 700 zł,
Marek Motuk (12 spraw) – 120 000 euro, tj. ok. 512 400 zł,
dr Marek Siwek (11 spraw) – 136 000 euro, tj. ok. 580 720 zł,
dr hab. Maria Szczepaniec, prof. UKSW (4 sprawy) – 52 500 euro, tj. ok. 224 175 zł,
dr hab. Paweł Wojciechowski (1 sprawa) – 22 500 euro, tj. ok. 96 075 zł.

Prokurator generalny zauważył przy tym, że obecnie w Europejskim Trybunale Praw Człowieka oczekuje na rozstrzygnięcie ok. 1000 tego typu spraw. Dalsze wykonywanie funkcji orzeczniczej w Sądzie Najwyższym przez wymienione osoby może skutkować kolejnymi obciążeniami bezpośrednio dla Skarbu Państwa, a pośrednio dla wszystkich polskich obywateli.

Nowość