W lipcu 2016 r. w Czechach weszła w życie nowa ustawa o rejestrze umów (dalej: "Ustawa") [1]. Zgodnie z jej treścią, umowy zawierane, po ww. dacie, z niektórymi podmiotami wykorzystującymi środki publiczne, podlegają obowiązkowej publikacji w rejestrze umów (dalej: "Rejestr"). Publikacja umowy winna mieć miejsce w terminie 3 miesięcy od daty jej zawarcia. W razie uchybienia powyższemu obowiązkowi umowa, której takie uchybienie dotyczy, uważana jest za nieważną.

Celem Ustawy jest zwiększenie przejrzystości zarządzania funduszami publicznymi  oraz ustanowienie jasnych zasad publikacji umów angażujących środki publiczne.
Paragraf 2 Ustawy [2] określa pełną listę podmiotów, do których Ustawa znajduje  zastosowanie. Obowiązek publikacji znajduje zastosowanie do umów, przy których poziom zaangażowania środków publicznych przekracza kwotę 50,000 koron czeskich.
Rejestr jest systemem informacji publicznej służącym do publikacji umów zgodnie z Ustawą, dostępnym na stronie: https://smlouvy.gov.cz/. Rejestr jest zarządzany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Każda ze stron umowy może ją zgłosić do Rejestru za pośrednictwem formularza elektronicznego przesyłanego do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Nie ma konieczności skanowania umowy, wystarczy aktualna wersja dokumentu w programie Word.

Określenie stron umowy, jej przedmiotu, daty zawarcia oraz ceny lub wartości świadczenia (tzw. metadane) musi nastąpić wraz z publikacją umowy. W przeciwnym razie uznaje się, że umowa nie została opublikowana zgodnie z przepisami Ustawy. Informacje, które zgodnie z przepisami dotyczącymi swobodnego dostępu do informacji publicznej, nie mogą zostać podane do publicznej wiadomości, nie zostaną opublikowane w Rejestrze. Ponadto, nie podlegają publikacji w Rejestrze niektóre umowy zawierane z osobami fizycznymi spoza sfery prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, dokumenty projektowe, rysunki, umowy z zakresu działalność służb specjalnych czy też związane ze sferą bezpieczeństwa państwowego. Lista wyjątków została wyszczególniona w paragrafie 3 Ustawy. Strony umowy, cena lub wartość świadczenia umownego, nie podlegają publikacji, jeśli stanowią tajemnicę handlową (paragraf 5 (6) Ustawy).
Umowa podlegająca publikacji w trybie Ustawy wchodzi w życie nie wcześniej niż z dniem jej publikacji w Rejestrze. Administrator Rejestru potwierdza rejestrację umowy wysyłając stosowne potwierdzenie do nadawcy.

Należy dodać, iż skutek w postaci nieważności umowy, jako sankcja za brak jej publikacji w Rejestrze, będzie miał zastosowanie do umów zawieranych od 1 lipca 2017 r. Oznacza to, iż wszystkie umowy zawarte pomiędzy dniem 1 lipca 2016 r. a 30 czerwca 2017 r. podlegają obowiązkowi publikacji w Rejestrze, przy czym nie będą one uznawane za nieważne w przypadku uchybienia temu obowiązkowi.

Zastosowane w Czechach rozwiązanie jest prostym narzędziem sprzyjającym zapewnieniu transparentności wykorzystania środków publicznych. W świetle ogłaszanych przez Rząd RP, jak też członków Rządu RP, planów wielkich inwestycji państwowych, jak też wielkiego wsparcia dla przedsiębiorców, warto byłoby także w Polsce rozważyć wprowadzenie omawianego rozwiązania, zastosowanego już w Czechach. Z pewnością okaże się ono skutecznym i tanim narzędziem antykorupcyjnym.

Autor: Michał Gruca, adwokat współpracujący z warszawskim biurem kancelarii Schoenherr
Tekst oparto na publikacji adw. Eva Purgerová z kancelarii Schoenherr s.r.o. w Pradze.
_______________________________________
[1] Ustawa Nr 340/2015 Coll., określająca szczególne zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, warunki ich publikacji oraz sposób rejestracji.
[2] Jednostka Samorządu Terytorialnego, uczelnia publiczna, przedsiębiorstwo państwowe, towarzystwo ubezpieczeń zdrowotnych, publiczne radio i telewizja.