Obecnie nadal obowiązuje ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 roku. Znowelizowano ją w lipcu 2015 roku, ale nowela nie weszła w życie, ponieważ była badana przez Trybunał Konstytucyjny. Stwierdził on zgodność nowelizacji z Konstytucją RP w wyroku z dnia 25 maja 2016 r., co umożliwiło prezydentowi podpisanie ustawy w dniu 16 sierpnia br. Nowelizacja wejdzie w życie 25 listopada. Tyle tylko, że w czasie pomiędzy uchwaleniem nowelizacji a jej podpisaniem przez prezydenta przepisy zmieniły się w taki sposób, że konieczne jest wprowadzenie w niej zmian.

Jak wyjaśniał PAP Łukasz Czwojda – radca prawny w Departamencie Ochrony Zabytków MKiDN - rozpatrywany w środę przez Sejmowa Komisje Kultury i Środków Przekazu projekt nowelizacji ma charakter techniczny. "Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach z lipca 2015 roku wejdzie w życie 25 listopada, niezależnie od nowelizacji rozpatrywanej przez komisje we środę. Jednak w międzyczasie ustawa o ochronie zabytków została zmieniona innymi ustawami. Żeby ustawa, która wejdzie w życie w listopadzie dobrze prosperowała trzeba dokonać w niej niewielkich zmian" - mówił.

"To ciekawy przypadek nowelizacji nowelizacji, bo, zgodnie z zasadami ustawodawczymi, takich rzeczy się nie robi, chyba, że właśnie wejście w życie danych przepisów mogłoby zakłócić działanie ustawy. Wtedy ta dodatkowa nowelizacja wchodzi w życie w tym samym dniu, co znowelizowana ustawa, czyli w naszym przypadku 25 listopada" - mówił.

W uzasadnieniu przygotowywanej nowelizacji napisano, że "nowelizowana jest ustawa nowelizująca w okresie jej vacatio legis. To jest przypadek przewidziany w § 91 ust. 2 Zasad Techniki Prawodawczej – +W szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli jest to konieczne dla uniknięcia luki w prawie, można wyjątkowo znowelizować przepisy zmieniające ogłoszonej ustawy w okresie ich vacatio legis+. Łukasz Czwojda żartobliwie określił taki przypadek, jako "nowelizację prenatalną".

Rozpatrywana w środę przez sejmową Komisję Kultury i Środków Przekazu nowelizacja wymienia wymagania w zakresie wykształcenia i doświadczenia zawodowego, które muszą spełniać osoby prowadzące prace konserwatorskie przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków – wskazując, że wymagania te będą również musiały spełniać osoby prowadzące tego rodzaju działania przy zabytkach wpisanych na Listę Skarbów Dziedzictwa.

Nowela ustawy o zabytkach, która wejdzie w życie 25 listopada, zakłada stworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa dla cennych zabytków ruchomych i możliwość przedłużania pozwolenia na wywóz zabytków np. w celach wystawienniczych. Listę Skarbów Dziedzictwa ma tworzyć minister kultury. O wpisanie cennych ruchomych zabytków może wnioskować właściciela; wpis może się też dokonywać z urzędu.

Obiekty wpisane na Listę Skarbów Dziedzictwa maja być chronione w szczególny sposób. Ustawa określa zasady ich przechowywania i transportu oraz ewentualnej konserwacji. Możliwe ma być też - na mocy decyzji ministra - usunięcie zabytku z Listy Skarbów Dziedzictwa oraz zabezpieczenie go przez czasowe zajęcie w sytuacji zagrażającej np. zniszczeniem. (PAP)