Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 11 czerwca 2015 r. po raz kolejny orzekał w sprawie ograniczeń wprowadzanych przez państwa członkowskie w zakresie hazardu. Przyczyną zabrania głosu przez TSUE były dokonane w 2011 i 2012 r. nowelizacje węgierskiej ustawy o organizacji gier losowych, które w znaczący sposób ograniczyły prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie użytkowania automatów do gier (wyrok TS z 11.6.2015, Berlington Hungary i in., C-98/14).

Czytaj: TK: hazard legalny tylko w kasynach>>>

Węgrzy ograniczają hazard
Węgierska ustawa o organizacji gier losowych z 1991 r. w wersji obowiązującej do 9 października 2012 r. zezwalała na użytkowanie automatów do gier albo w kasynach albo w salonach gier prowadzonych przez utworzone wyłącznie w tym celu spółki prawa handlowego. W 2011 r. dokonano jej nowelizacji m. in. poprzez nałożenie obowiązku podłączenia od dnia 1 stycznia 2013 r. automatów do gier użytkowanych w salonach gier do serwera centralnego (do którego organy kontroli gier losowych będą mieć dostęp w czasie rzeczywistym),   pięciokrotne podwyższenie miesięcznego podatku zryczałtowanego od użytkowania automatów do gier zainstalowanych poza kasynami oraz wprowadzenie podatku proporcjonalnego podlegającego zapłacie od tej samej działalności. Jednocześnie nie zmieniono wysokości podatku od automatów od gier zainstalowanych w kasynach. Ostatecznie jednak parlament węgierski zrezygnował z wprowadzenia w życie przewidzianego w nowelizacji z 2011 r. systemu użytkowania automatów do gier w oparciu o serwer centralny, ponieważ na wniosek rządu, przyjął w dniu 2 października 2012 r. ustawę, która całkowicie zakazała użytkowania automatów do gier poza kasynami. W celu uzasadnienia takiego zakazu ustawodawca powołał się na zapobieganie przestępczości i uzależnieniu od gier, a także na względy zdrowia publicznego w związku z zapobieganiem uzależnieniu od gier. Nowelizacja  weszła w życie dzień po jej publikacji, tj. 10 października 2012 r.  Kolejnego dnia, czyli w dniu 11 października 2012 r., zezwolenia na użytkowanie automatów do gier w salonach gier wygasły z mocy prawa, przy czym ustawodawca nie przewidział odszkodowania dla operatorów posiadających te zezwolenia.

Firmy idą do sądów
W następstwie takiego stanu, spowodowanego wspomnianymi zmianami legislacyjnymi z 2011 i 2012 r., spółki z branży hazardowej prowadzące działalność na obszarze Węgier wytoczyły przed sądem krajowym powództwo przeciwko państwu węgierskiemu o naprawienie szkód poniesionych w wyniku stosowania niezgodnych z prawem unijnym ustaw krajowych w zakresie użytkowania automatów do gier.
W związku ze sporem, sąd przed którym zawisły sprawy zwrócił się do TSUE o wydanie orzeczenia prejudycjalnego w zakresie wykładni art. 6 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 34, 36, 52 ust. 1, 56 i 61 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz przepisów dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego zmienionej dyrektywą Rady 2006/96/WE z dnia 20 listopada 2006 r. (dyrektywa 98/34).
Jak wskazał TSUE w uzasadnieniu orzeczenia, sąd krajowy w sformułowanych pytaniach prejudycjalnych zasadniczo zmierzał do ustalenia następujących kwestii. Czy znowelizowane przepisy krajowe stanowią ograniczenie swobodnego przepływu towarów oraz swobodnego świadczenia usług oraz  w jakiej mierze, ograniczenia mogące wynikać z przepisów krajowych, mogą być dopuszczone na podstawie odstępstw przewidzianych wyraźnie w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub na podstawie nadrzędnych względów interesu ogólnego. Czy art. 1 pkt 11 dyrektywy 98/34 należy interpretować w ten sposób, że krajowe przepisy podatkowe i zakaz użytkowania automatów do gier poza kasynami stanowią przepisy techniczne, których projekty powinny być notyfikowane Komisji  Europejskiej. Czy naruszenie przez państwo członkowskie przyznanego jednostkom prawa do swobodnego świadczenia usług i swobodnego przepływu towarów, w tym naruszenie wynikające z legislacyjnej działalności państwa, rodzi dla jednostek prawo do uzyskania ze strony tego państwa członkowskiego naprawienia szkody poniesionej w wyniku tego naruszenia. Czy przepisy dyrektywy 98/34 mają na celu przyznanie jednostkom praw, w ten sposób, że ich naruszenie przez państwo członkowskie rodzi dla jednostek prawo do uzyskania ze strony tego państwa członkowskiego naprawienia szkody poniesionej w wyniku tego naruszenia.

To ograniczenie swobody świadczenia usług
W związku z pytaniami sądu odsyłającego Trybunał orzekł, że przepisy krajowe, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nie przewidując okresu przejściowego, pięciokrotnie podwyższają kwotę zryczałtowanego podatku podlegającego zapłacie od użytkowania automatów do gier w salonach gier, a ponadto ustanawiają podatek proporcjonalny podlegający zapłacie od tej samej działalności, stanowią ograniczenie swobodnego świadczenia usług, zagwarantowanego w art. 56 TFUE, w zakresie, w jakim mogą wstrzymać, ograniczyć lub uczynić mniej atrakcyjnym swobodne świadczenie usług polegające na użytkowaniu automatów do gier w salonach gier na Węgrzech, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego. Odpowiadając na kolejne pytania prejudycjalne TSUE wskazał, że przepisy krajowe, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nie przewidując ani okresu przejściowego, ani odszkodowania dla prowadzących salony gier, zakazują użytkowania automatów do gier poza kasynami, stanowią ograniczenie swobodnego świadczenia usług. TSUE jednocześnie dopuścił  możliwość ograniczenia swobodnego przepływu usług gdy jest ono uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, ale tylko w zakresie, w jakim sąd krajowy po dokonaniu ogólnej oceny okoliczności przyjęcia i wejścia w życie tych ograniczeń stwierdzi, że rzeczywiście spełniają one przede wszystkim cele dotyczące ochrony konsumentów przed uzależnieniem od gier i zapobiegają przestępczości i oszustwom związanym z grami losowymi i czynią to w sposób spójny i systematyczny, a także spełniają wymogi wynikające z ogólnych zasad prawa Unii, w szczególności z zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań oraz prawa własności. Trybunał uznał również, że krajowe przepisy podatkowe nie stanowią przepisów technicznych w rozumieniu dyrektywy 98/34. Natomiast przepisami technicznymi są przepisy krajowe, które zakazują użytkowania automatów do gier poza kasynami i ich projekty powinny być notyfikowane, o czym, jak zaznaczył Trybunał, już orzekał  m. in. w sprawie polskiej Fortuna i in., C-213/11, C-214/11 i C-217/11 (nb. 98). Odpowiadając na kolejne pytania TSUE  orzekł, że celem art. 56 TFUE jest przyznanie jednostkom praw w taki sposób, że naruszenie swobody świadczenia usług przez państwo członkowskie, w tym w szczególności naruszenie wynikające z działalności ustawodawczej tego państwa, rodzi dla jednostek prawo uzyskania ze strony tego państwa członkowskiego naprawienia szkody poniesionej w wyniku tego naruszenia, w zakresie, w jakim wspomniane naruszenie jest wystarczająco istotne i istnieje bezpośredni związek przyczynowy między samym naruszeniem a poniesioną szkodą. Udzielając odpowiedzi na kolejne pytania Trybunał uznał, że celem dyrektywy 98/34, stanowiącej gwarancję swobodnego przepływu  towarów poprzez organizację kontroli prewencyjnej, nie jest przyznanie jednostkom praw, w ten sposób, że ich naruszenie przez państwo członkowskie nie rodzi dla jednostek prawa do uzyskania ze strony tego państwa członkowskiego naprawienia szkody poniesionej w wyniku tego naruszenia na podstawie prawa Unii (tłumaczenie zamieszczone na stronach TSUE). Ponadto TSUE rozstrzygnął, że okoliczność, iż przepisy krajowe dotyczą dziedziny objętej kompetencjami państw członkowskich, nie wpływa na odpowiedzi, jakich należy udzielić na pytania przedstawione przez sąd odsyłający.

Autor: Adwokat Dawid Korczyński, KORCZYŃSKI Kancelaria Adwokacka