We wtorek 3 czerwca Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone wnioski rzecznika praw obywatelskich i zbada m.in., czy art. 4 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w zakresie w jakim przepis ten pomija prawo do korzystania z obrońcy na etapie prowadzenia czynności wyjaśniających przez osoby, co do których istnieją uzasadnione podstawy do sporządzenia przeciwko nim wniosku o ukaranie jest zgodny z Konstytucją RP (sygn. akt K 19/11).
Rzecznik praw obywatelskich w swym wniosku wskazała, że Konstytucja RP gwarantuje każdemu, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. RPO przypomina, że w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że konstytucyjne prawo do obrony należy rozumieć szeroko i nie powinno być ono ograniczone wyłącznie do odpowiedzialności karnej sensu stricto.
Art. 4 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia stanowi jednak, że „obwinionemu przysługuje prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy jednego obrońcy, o czym należy go pouczyć”. Zgodnie z przyjętą interpretacją na etapie postępowania wyjaśniającego osoba, wobec której istnieją uzasadnione podstawy do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie nie ma możliwości konsultacji z obrońcą przed pierwszym przesłuchaniem. Prawo do obrony jest więc realizowane dopiero na etapie postępowania sądowego.
W sprawie opinię przyjaciela sądu przestawiła międzynarodowa organizacja praw człowieka Open Society Justice Initiative. Podkreślono w niej, że aktualne brzmienie art. 4 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia stanowi poważne naruszenie prawa do rzetelnego procesu, gwarantowanego przez Europejską Konwencję Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, a także inne międzynarodowe standardy.
Jak przypomina Irmina Pacho z Programu Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, wnioski Rzecznik Praw Obywatelskich zostały złożone do Trybunału Konstytucyjnego jeszcze zanim Unia Europejska w ramach programu sztokholmskiego przyjęła szereg dyrektyw mających na celu podniesienie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych oraz ofiar przestępstw. - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego oraz Rady z 22 czerwca 2013 r. o prawie do obrony w postępowaniu karnym przewiduje, że państwa powinny zapewnić dostęp do obrońcy na każdym etapie postępowania, w tym przed pierwszym przesłuchaniem. Prawo to obejmować ma również postępowania w sprawach o wykroczenia - mówi Irmina Pacho.  I przypomina, że na państwa członkowskie został już nałożony obowiązek zapewnienia realnego dostępu do obrońcy również na etapie postępowania wyjaśniającego w sprawach o wykroczenia. Termin wdrożenia dyrektywy mija 27 listopada 2016 r. - Ta sprawa pokaże, czy prawo do obrony w postępowaniu wyjaśniającym w sprawach o wykroczenia zostanie urzeczywistnione przed tą datą - komentuje Irmina Pacho.
Na rozprawie w charakterze obserwatora obecny będzie Zaza Namoradze, dyrektor biura Open Society Justice Initiative w Budapeszcie.