Strasburg: zakaz adopcji rosyjskich dzieci przez obywateli USA dyskryminujący

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 17 stycznia uznał, iż przyjęcie przez Rosję zakazu adopcji dzieci przez obywateli USA stanowiło naruszenie zakazu dyskryminacji w związku z prawem do poszanowania do życia rodzinnego.

Skargę do Trybunału wniosło 45 obywateli Stanów Zjednoczonych zarówno w swoim imieniu, jak i w imieniu 27 rosyjskich dzieci, które prawie zostały przez nich adoptowane. W 2012 r. skarżący obywatele USA starali się o przysposobienie dzieci pochodzących z Rosji, z których znaczna część wymagała specjalistycznej opieki medycznej. Procedury adopcyjne we wszystkich przypadkach były już bardzo zaawansowane, potencjalni rodzice poznali dzieci, które mieli adoptować, i zdążyła wytworzyć się pomiędzy nimi więź bliskości. Kiedy pod koniec 2012 r. rosyjski parlament przyjął ustawę zakazującą adopcji rosyjskich dzieci przez obywateli USA, procedury adopcyjne z udziałem skarżących zostały natychmiastowo i nieodwołalnie przerwane. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż taki stan rzeczy stanowił naruszenie zakazu dyskryminacji ze względu na narodowość (art. 14 Konwencji o prawach człowieka) w związku z prawem do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Konwencji).
Trybunał zgodził się ze skarżącymi i potwierdził naruszenie art. 14 w związku z art. 8 Konwencji.

Trybunał nie miał wątpliwości, iż nowe prawo rosyjskie miało charakter dyskryminujący: ustawa z 2012 r. dopuszczała na równi możliwość ubiegania się o przysposobienie dziecka narodowości rosyjskiej przez potencjalnego rodzica z zagranicy, z wyłączeniem jedynie obywateli Stanów Zjednoczonych. Rząd rosyjski argumentował, iż regulacja ta została wprowadzona dla realizacji dwóch celów, to jest ochrony dzieci przed nadużyciami ze strony amerykańskich rodziców (w świetle narastającej liczby zgłaszanych przypadków tego rodzaju), oraz dla wspierania adopcji krajowych. Trybunału argumenty te nie przekonały, zwłaszcza wobec faktu, iż kilka miesięcy przed przyjęciem zaskarżonego prawa weszła w życie nowa umowa dwustronna pomiędzy USA a Rosją regulująca kwestie adopcji międzynarodowej, w której zawarto dodatkowe mechanizmy gwarancyjne dla zapobiegania nadużyciom. W umowie tej zawarto poza tym warunek, zgodnie z którym adopcja międzynarodowa jest możliwa jedynie wówczas, gdy dziecko nie znalazło nowej rodziny w Rosji.

LEX Linie Orzecznicze Artykuł pochodzi z programu LEX Linie Orzecznicze Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami

Trybunał odniósł się również do nagłego i brutalnego sposobu egzekucji zakazu. Kiedy proces adopcyjny osiągnie pewien etap zaawansowania - tak jak to miało miejsce w omawianej sprawie - towarzyszy mu określone zaangażowanie emocjonalne zarówno ze strony potencjalnych rodziców, jak i dzieci oczekujących na przysposobienie. W momencie wprowadzenia spornego zakazu w życie skarżący zdążyli dotrzeć do ostatnich etapów procedury adopcyjnej, tuż przed jej zakończeniem i sfinalizowaniem przysposobienia. Zważywszy na stan prawny obowiązujący w chwili rozpoczęcia procedury adopcyjnej, skarżący w uzasadniony sposób mogli oczekiwać, iż ich wnioski o przysposobienie zostaną rozpatrzone co do istoty. W to miejsce odnośne postępowania zostały nagle przerwane, ze względu na wejście w życie zaskarżonego zakazu ustawowego, w przypadku którego wprowadzono dodatkowo wyjątkowo krótki okres vacatio legis, wynoszący jedynie 10 dni. Rząd rosyjski nie przedstawił żadnego racjonalnego uzasadnienia takiego rozwiązania prawnego, a Trybunał uznał je za nieproporcjonalne i niezasadne. Miało tym samym miejsce naruszenie art. 14 w związku z art. 8 Konwencji.

A.H. i inni przeciwko Rosji - wyrok ETPC z dnia 17 stycznia 2017 r., połączone skargi nr 6033/13, 8927/13, 10549/13, 12275/13, 23890/13, 26309/13, 27161/13, 29197/13, 32224/13, 32331/13, 32351/13, 32368/13, 37173/13, 38490/13, 42340/13 i 42403/13.