Ucieczka przez Polskę do Niemiec
Skargę do Trybunału wniosła czeczeńska rodzina: matka i jej troje dzieci, którzy wraz z ojcem rodziny w 2012 r. ubiegali się w Polsce o azyl. W 2013 r. skarżący zostali wydaleni z Polski, niedługo później uciekli ponownie do Niemiec, skąd zostali wydaleni - na mocy rozporządzenia Dublin II (rozporządzenie Rady WE nr 343/2003) - z powrotem do Polski. W czasie pobytu w Niemczech pierwsza skarżąca urodziła swoje trzecie dziecko. Po przyjeździe do Polski matka z dziećmi została umieszczona w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Kętrzynie, gdzie przebywała do czerwca 2014 r. Sąd polski nakazał umieszczenie skarżących w ośrodku na czas oczekiwania na wydalenie, nakazane decyzją Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. W styczniu 2014 r. Wojewoda Warmińsko-Mazurski odmówił wykonania nakazu wydalenia stwierdzając, iż najmłodsze dziecko skarżącej, które urodziło się w Niemczech, nie przebywa na terenie Polski nielegalnie. Skarżący przebywali w ośrodku do końca czerwca 2014 r., ponownie złożywszy wniosek o udzielenie azylu. Skarżąca wniosła także zażalenie na postanowienie sądowe nakazujące pobyt rodziny w ośrodku zamkniętym wskazując, iż w przypadku jej najmłodszego dziecka zamknięcie w ośrodku było sprzeczne z prawem i naruszało dobro dziecka. Sąd polski nie przychylił się do tej argumentacji. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż w ten sposób naruszone zostało ich prawo do poszanowania życia rodzinnego, chronione w art. 8 Konwencji. Skarżący zaskarżyli także legalność ich detencji w ośrodku w świetle prawa do wolności osobistej i bezpieczeństwa z art. 5 Konwencji.

Trybunał częściowo zgodził się ze skarżącymi i potwierdził naruszenie art. 8 Konwencji ze względu na pobyt rodziny z najmłodszym dzieckiem w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Kętrzynie w okresie od stycznia do końca czerwca 2014 r. Skarga na naruszenie art. 5 Konwencji została uznana za niedopuszczalną ze względu na brak wyczerpania krajowych środków odwoławczych (skarżący nie zwrócili się do polskich sądów o przyznanie odpowiedniego odszkodowania na podstawie art. 407 ustawy o cudzoziemcach).

Pobyt w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców
Skarżący przed Trybunałem twierdzili, że pobyt w strzeżonym ośrodku stanowił nieuzasadnioną i nieproporcjonalną ingerencję w ich prawo do poszanowania życia rodzinnego. Rząd polski oponował twierdząc, iż skarżąca nie została rozdzielona z dziećmi, a warunki bytowe w ośrodku w Kostrzynie były dobre. Trybunał wskazał, iż w omawianej sprawie bezsprzecznie miała miejsce ingerencja w prawo skarżących do poszanowania ich życia prywatnego, i żeby taka ingerencja była zgodna z art. 8 Konwencji, musi być ona zgodna z ustawą, realizować uprawniony cel, oraz być konieczna w demokratycznym społeczeństwie.

Co do podstawy prawnej i realizowanego celu, pobyt w ośrodku opierał się na przepisach ustawy o cudzoziemcach i został zarządzony przez wzgląd na decyzję o wydaleniu skarżących z Polski. Trybunał wskazał, iż istotą sprawy jest to, czy półroczne osadzenie rodziny w ośrodku było konieczne w demokratycznym społeczeństwie, to jest czy było uzasadnione i proporcjonalne do realizowanego celu. Władze krajowe mają obowiązek zachować sprawiedliwą równowagę pomiędzy indywidualnymi interesami skarżących (w tym przypadku interesami dziecka, z uwzględnieniem postanowień Konwencji o prawach dziecka), a ogólnym interesem publicznym. Stosowany środek (detencja administracyjna) musi być proporcjonalny do realizowanego celu (to jest wykonania decyzji administracyjnej o wydaleniu skarżących). Poza sporem jest również to, iż w decyzjach dotyczących dzieci nadrzędne znaczenie ma ochrona interesu i dobra dziecka. Z międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka wynika również, iż w interesie dziecka należy zawsze, gdy to tylko możliwe, utrzymywać jedność rodziny.

Najważniejsze dobro dziecka
W okolicznościach omawianej sprawy Trybunał wskazał, iż najmłodsze dziecko skarżącej, urodzone w Niemczech, nie było objęte decyzją nakazującą wydalenie i przebywało w Polsce legalnie. Trybunał uznał, iż pierwotne skierowanie skarżących do strzeżonego ośrodka było uzasadnione ze względu na duże ryzyko ucieczki. Dalej Trybunał odniósł się pozytywnie do relatywnie dobrych warunków bytowych panujących w ośrodku oraz stwierdził, że interesy dziecka nie mogą zostać ograniczone do utrzymania jedności rodziny. Władze krajowe muszą jednak podjąć wszelkie kroki, by ograniczyć tak dalece, jak to możliwe, detencję rodzin z małymi dziećmi i chronić w ten sposób prawo do życia rodzinnego zainteresowanych.

To powiedziawszy Trybunał wskazał, iż nie można uznać, by władze polskie zastosowały środek w postaci detencji administracyjnej skarżących w ośrodku w Kętrzynie w charakterze środka ostatecznego. Nic w sprawie nie wskazuje na to, by organy krajowe w ogóle wzięły pod uwagę jakiekolwiek alternatywy do umieszczenia skarżących w ośrodku strzeżonym dla cudzoziemców. Trybunał miał również bardzo poważne wątpliwości co do tego, czy interesy wszystkich małoletnich skarżących zostały należycie w sprawie uwzględnione, zgodnie z przepisami krajowymi (art. 401 ust. 4 ustawy o cudzoziemcach) oraz normami prawa międzynarodowego (Konwencja o prawach dziecka). Trybunał wskazał także na długość pobytu skarżących w ośrodku (prawie sześć miesięcy), który w jego ocenie był nadmierny.

W konkluzji swego wyroku Trybunał stwierdził, iż nawet wobec istnienia ryzyka ucieczki, władze polskie nie przedstawiły wystarczającego uzasadnienia na prawie półroczne przetrzymywanie skarżących w ośrodku strzeżonym, z naruszeniem ich prawa do poszanowania życia rodzinnego i art. 8 Konwencji.

Bistieva i inni przeciwko Polsce - wyrok ETPC z dnia 10 kwietnia 2017 r., skarga nr 75157/14.

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.