Strasburg: odmówienie praw sukcesyjnych dziecku pozamałżeńskiemu to dyskryminacja

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 9 lutego uznał, iż niemiecka regulacja odmawiająca praw sukcesyjnych po ojcu dzieciom pozamałżeńskim urodzonym przed 1 lipca 1949 r. jest dyskryminująca i stanowi naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego takich dzieci.

Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Niemiec, urodzona poza małżeństwem w 1940 r. Jej ojciec uznał swoje ojcostwo w 1951 r. Skarżąca utrzymywała regularny kontakt z ojcem aż do chwili jego śmierci w 2009 r. Po śmierci ojca skarżąca zwróciła się do sądu o ustanowienie jej zarządcą majątku ojca (żona ojca cierpiała na demencję starczą). Sąd odrzucił wniosek skarżącej ze względu na stan prawa niemieckiego, które odmawia praw sukcesyjnych po ojcu dzieciom pozamałżeńskim urodzonym przed 1 lipca 1949 r. Przed Trybunałem skarżąca zarzuciła, iż taki stan rzeczy stanowił dyskryminację i naruszenie jej prawa do poszanowania życia rodzinnego, to jest naruszenie art. 14 w związku z art. 8 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał zgodził się ze skarżącą i potwierdził naruszenie jej praw konwencyjnych z art. 14 w związku z art. 8 Konwencji.

Trybunał uwzględnił argumenty rządu niemieckiego dotyczące celu realizowanego przez zaskarżoną legislację, to jest celu w postaci ochrony pewności prawnej stosunków rodzinnych oraz ochrony rodziny zmarłego. Trybunał uznał jednak, iż środki realizujące te cele - to jest wyłączenie dzieci pozamałżeńskich, urodzonych przed określoną datą, z grona ustawowych spadkobierców zmarłego - nie były proporcjonalne do realizowanego celu. Uznania w oczach Trybunału nie znalazła w szczególności arbitralnie przyjęta data 1 lipca 1949 r., która sprowadzała się do drastycznie odmiennego traktowania osób (czyli dzieci pozamałżeńskich) znajdujących się w identycznym położeniu.

Trybunał wskazał dalej, iż zmarły ojciec skarżącej uznał swe ojcostwo już w 1951 r. i utrzymywał regularne kontakty ze skarżącą. Rząd niemiecki wskazał, iż przyjęta regulacja miała również na celu ochronę praw spadkowych żony zmarłego jako jedynej spadkobierczyni po nim. Trybunał nie zgodził się z tym argumentem i wskazał, że samo prawo niemieckie nie chroni oczekiwań jedynego spadkobiercy we wszystkich okolicznościach. Gdyby skarżąca urodziła się później, po odgórnie przyjętej dacie 1 lipca 1949 r., żona zmarłego musiałaby uwzględnić jej roszczenia prawne co do spadku po zmarłym. Trybunał nie znalazł uzasadnienia dla przyjęcia określonej daty, która tak jednoznacznie zmieniła sytuację prawną osób znajdujących się pod innymi względami w identycznej sytuacji.

W konkluzji Trybunał wskazał również na rozwój prawa cywilnego i rodzinnego wszystkich państw członkowskich Rady Europy, a także na swoje własne orzecznictwo, które konsekwentnie dążą do zniesienia wszelkich różnic prawnych w sytuacji prawnej dzieci urodzonych w związku małżeńskim i poza związkiem małżeńskim. Wszystkie te okoliczności sprawiły, że wyłączenie skarżącej z grona osób, którym przysługiwało prawo do sukcesji po jej zmarłym ojcu, sprowadzało się do dyskryminacji i naruszenia jej prawa do poszanowania życia rodzinnego. Miało tym samym miejsce naruszenie art. 14 w związku z art. 8 Konwencji o prawach człowieka.

Mitzinger przeciwko Niemcom - wyrok ETPC z dnia 9 lutego 2017 r., skarga nr 29762/10.

Katarzyna Warecka