Wcześniejszy rok 2013 był dla Europejskiego Trybunału Praw Człowieka rokiem testowym, kiedy to na pełen etat i z pełną mocą rozpoczęło się wdrażanie reform organizacyjnych, przyjętych w latach 2009-2012. Istotą reform było doprowadzenie do sytuacji, w której Trybunał przestanie być "ofiarą własnego sukcesu" i zacznie na bieżąco radzić sobie z wpływem skarg.

W 2014 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka kontynuował realizację reformy organizacyjnej z lat 2009-2012 skupiając się na swym głównym celu w postaci zmniejszenia liczby spraw zawisłych przed Trybunałem. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że jeszcze w 2011 r. przed Trybunałem toczyło się ponad 150 tys. postępowań w sprawie skarg indywidualnych, co doprowadziło do zupełnego paraliżu Trybunału i bardzo długiego czasu rozpatrywania poszczególnych spraw. Od 2011 r. liczba ta sukcesywnie malała: rok 2012 zakończył się wynikiem trochę ponad 128 tys. postępowań, w roku 2013 było to nieco poniżej 100 tys., a rok 2014 został zamknięty liczbą 69.900 skarg zawisłych przed Trybunałem. Różnica jest imponująca - w ciągu trzech lat zmniejszył swe "obłożenie" ponad dwukrotnie. Wynik ten jest bezpośrednim skutkiem wdrożenia procedury wstępnego rozpatrywania skarg przez jednego sędziego i zaostrzenia kryteriów dopuszczalności skarg indywidualnych do Trybunału. Dean Spielmann wyraził nadzieję, że w 2015 r. Trybunał upora się ze wszystkimi zaległościami.

Ostatnim wyzwaniem o charakterze "organizacyjnym", którym Trybunałowi pozostaje się zająć, jest problem spraw powtarzalnych. Spośród tych prawie 70 tys. zawisłych obecnie przed Trybunałem skarg, połowa - bo 35 tys. - to sprawy powtarzalne, w których zarzuca się naruszenie tego samego prawa konwencyjnego, w analogicznych stanach faktycznych i w związku z obowiązywaniem tych samych krajowych przepisów prawnych lub praktyk administracyjnych. Ta sytuacja pokazuje, że same państwa-strony Konwencji mają przed sobą jeszcze "lekcje do odrobienia", jako że sprawy powtarzalne są oczywistym sygnałem istnienia określonego błędu systemowego w krajowym porządku prawnym, który z powodzeniem mógłby - a nawet powinien - zostać rozstrzygnięty na szczeblu krajowym, bez interwencji sądu międzynarodowego.

W 2014 r. do Trybunału wpłynęło 56.250 nowych skarg (w 2013 r. było to 65.800 skarg), z czego 43.450 zostało uznane za niedopuszczalne w procedurze ich weryfikacji przez jednego sędziego. Trybunał rozstrzygnął w 2014 r. 83.063 skarg, a więc nieco mniej niż w roku 2013 (ponad 93 tys.), niemniej jednak porównanie wpływu nowych skarg do utrzymywanego tempa orzeczniczego i tak daje wynik bardzo pozytywny, skoro liczba zawisłych skarg zmniejszyła się o 30%. Trybunał wydał wyrok w 2.388 sprawach (w porównaniu do 3.661 rozstrzygniętych wyrokiem spraw w 2013 r.), wiele wyroków zostało wydanych jednak w sprawach połączonych, więc ich liczba "netto" wyniosła 891. W sprawach przeciwko Polsce zapadło w 2014 r. 28 wyroków, z czego w 20 wyrokach Trybunał stwierdził naruszenie co najmniej jednego artykułu Konwencji (w 2013 r. w sprawach przeciwko Polsce zapadły 23 wyroki).

Nasz kraj wypada na szczęście dość blado w porównaniu do tradycyjnie największych "grzeszników" Rady Europy, to jest Rosji i Turcji - w sprawach przeciwko Federacji Rosyjskiej Trybunał wydał w 2014 r. 129 wyroków (w 122 stwierdzono naruszenia Konwencji), a w sprawach przeciwko Turcji 101 wyroków (w 94 stwierdzono naruszenia Konwencji). Jeżeli chodzi o liczbę spraw obecnie zawisłych przed Trybunałem, to największa liczba postępowań toczy się przeciwko Ukrainie (ponad 13 tys. spraw), Włochom (ponad 10 tys. spraw), Rosji i Turcji (w obu przypadkach ponad 9 tys. spraw). Dla Polski liczba ta wynosi 1.797 zawisłych sprawy. W roku 2014 do Trybunału trafiły również trzy sprawy międzypaństwowe ze skarg Ukrainy przeciwko Rosji - to pokłosie dramatycznych wydarzeń na Ukrainie, których jesteśmy świadkami od półtora roku.

Szczegółowe podsumowanie działalności Trybunału dostępne jest na stronie internetowej Trybunału: www.echr.coe.int/Pages/home.aspx?p=home.

Źródło: Annual Report 2014: www.echr.coe.int/Documents/Annual_report_2014_ENG.pdf,

Analysis of statistics 2014: www.echr.coe.int/Documents/Stats_analysis_2014_ENG.pdf, stan z dnia 4 lutego 2015 r.