Uchwała ta nie jest zmiana linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w kwestii rękojmi, gdyż odnosi się do szczególnego przypadku - zaznaczył prokurator krajowy Wojciech Kasztelan, uczestniczący w rozprawie przed SN.
Sąd Okręgowy rozpoznawał apelację pozwanego - sprzedawcy samochodu od wyroku Sądu pierwszej instancji. Sąd ten uwzględnił powództwo o zwrot uiszczonej ceny auta oraz odszkodowania.
Zwrot ceny i odszkodowanie?
Umowa sprzedaży samochodu została zawarta 23 kwietnia 2012 r. między trzema podmiotami: powodem Pawłem B. - kupującym, ojcem powoda i sprzedającym Zbigniewem R - pozwanym.
Skutkiem zawarcia umowy sprzedaży było powstanie stosunku współwłasności rzeczy sprzedanej.
W dniu 29 października 2012 r. doszło do zawarcia umowy darowizny mocą, której jeden z kupujących (ojciec powoda) darował swój udział drugiemu ze współwłaścicieli (powodowi). W
rezultacie rzecz stała się wyłączną własnością powoda, który odstąpił od umowy sprzedaży („w całości”) 11 stycznia 2013 r. i zażądał zwrotu uiszczonej ceny oraz odszkodowania w zakresie
ujemnego interesu umowy. Wszystkie wymienione czynności prawne zostały dokonane przed wejściem w życie ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.
A zgodnie z art. 51 tej ustawy do umów zawartych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Wątpliwości sądu II instancji
Sąd Okręgowy w Olsztynie powziął poważną wątpliwość, czy umowa darowizny udziału we współwłasności rzeczy ruchomej na rzecz współwłaściciela tej rzeczy powoduje przejście na obdarowanego uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne do odstąpienia od umowy sprzedaży w całości?
Jak zauważył Sąd drugiej instancji, przepisy kodeksu cywilnego regulujące odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (art. 556-576 k.c.), a także wady rzeczy darowanej (art. 891-892 k.c.) nie zawierają unormowań odnoszących się do przejścia uprawnień kupującego na jego następców prawnych. W orzecznictwie i doktrynie – w odniesieniu do umowy sprzedaży – zarysowały się z jednej strony dążenia do rozszerzania podmiotowego zakresu rękojmi, z drugiej zaś istotne rozbieżności, dotyczące uzasadnienia przejścia uprawnień z rękojmi na kolejnych nabywców.
Możliwe odstąpienie od umowy
Darowizna udziału we współwłasności rzeczy ruchomej przez jednego z dwóch współwłaścicieli na rzecz drugiego powoduje - jeżeli umowa darowizny nie stanowi inaczej - przejście na obdarowanego uprawnienia do odstąpienia od umowy sprzedaży, na podstawie której doszło do nabycia współwłasności rzeczy - taką uchwałę w składzie 7 sędziów podjął Sąd Najwyższy.
Jak wyjaśniła sędzia sprawozdawca Irena Gromska-Szuster, w uchwale Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 30 grudnia 1988 r., III CZP 48/88 (OSNC 1989, nr 3, poz. 36), przyjęto dorozumiane przejście wskazanych uprawnień, natomiast w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2004 r., III CZP 96/03 (OSNC 2004, nr 6, poz. 88) dopuszczono przeniesienie uprawnień w ograniczonym zakresie.
Sędzia podkreśliła jednakże, że orzeczenia zapadły na tle innego stanu faktycznego i prawnego. Odmienności niniejszej sprawy przejawiają się w tym, że osoba, która nabyła udział była również stroną umowy sprzedaży. Ponadto doszło do przeniesienia udziału we współwłasności w drodze darowizny. Darczyńca ponosi ograniczoną odpowiedzialność odszkodowawczą, a nie ponosi odpowiedzialności za wady.
Na nabywcę przechodzi prawo
Sąd Najwyższy stwierdził, że gdyby przyjąć stanowisko zawarte w uchwale z 5 lutego 2004 r., to nabywca udziału pozbawiony byłby również swojego uprawnienia odstąpienia od umowy. Dlatego tylko w takiej szczególnej sytuacji, żeby odstąpienie mogło być wykonane, Sąd Najwyższy uznał, że na nabywcę przechodzi to współuprawnienie, co gwarantuje mu realizację roszczeń. Opisana sytuacja nie ma wpływu na sytuację sprzedawcy, gdyż nadal przysługuje mu prawo zatrzymania ceny, czy też uprawnienia wynikające z art. 222 k.c. Gdyby współuprawnienie nie przechodziło na nabywcę udziału, sprzedający byłby zwolniony z dostarczenia rzeczy wolnej od wad.
Sygnatura akt III CZP 14/16, uchwała 7 sędziów SN z 19 października 2016 r.
