SN: podział przedsiębiorstwa postanowieniem wstępnym sąd musi rozliczyć w całości

Jeśli sąd wydaje postanowienie częściowe w sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków obejmujące rozstrzygnięcie o wydzielonym składniku tego majątku, to powinien orzec o wszelkich roszczeniach byłych małżonków odnoszących się do niego wyjaśnił Sąd Najwyższy.

Postanowieniem częściowym sąd okręgowy uchylił postanowienie sądu pierwszej instancji w sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania. Sąd okręgowy swoje rozstrzygnięcie uzasadnił tym, iż sąd pierwszej instancji wydał postępowanie częściowe odnośnie składnika majątku wspólnego w postaci przedsiębiorstwa małżonków, ale nie rozstrzygnął o wszystkich roszczeniach związanych z tym składnikiem majątku. Sąd drugiej instancji zwrócił uwagę, że uczestnicy zgłosili żądania w tym zakresie i sąd rejonowy powinien był przeprowadzić stosowne postępowanie dowodowe celem rozstrzygnięcia wniosków byłych małżonków.

Zażalenie uczestnika

Z orzeczeniem tym nie zgodził się uczestnik i wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz nakazanie merytorycznego rozpoznania sprawy w postępowaniu apelacyjnym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i nakazanie ponownego rozpoznania sprawy, z uwagi na nieważność postępowania (niedopuszczalność wydania postanowienia częściowego w sprawie).

Niezasadne zażalenie

Sąd Najwyższy rozpoznając zażalenie uczestnika, uznał je za niezasadne i oddalił je na podstawie art. 394¹ § 3 k.p.c. w zw. z art. 398¹⁴ k.p.c.  

Postanowienie częściowe

Sąd Najwyższy w pierwszej kolejności wskazał, że dopuszczalne jest wydanie postanowienia częściowego w postępowaniu o podział majątku wspólnego byłych małżonków (art. 317 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Rozstrzygnięcie częściowe może także obejmować jeden ze składników majątku wspólnego, w tym m.in. przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55⁴ k.c.

Konieczne elementy rozstrzygnięcia

Sąd Najwyższy zaznaczył, że w postanowieniu częściowym powinna zostać rozstrzygnięta nie tylko kwestia zasadnicza w postaci zasad podziału (przyznania) elementów majątkowych objętych takim podziałem, ale także powinno znaleźć się rozstrzygnięcie o odpowiednich roszczeniach byłych małżonków związanych z danym składnikiem majątkowym. Sąd Najwyższy przypomniał, że postanowienie częściowe powinno zawierać zarówno rozstrzygnięcie o przyznaniu określonego składnika, jak i definitywne rozliczenie stron z tego tytułu.

Braki orzeczenia sądu pierwszej instancji

Skoro sąd rejonowy rozstrzygnął jedynie o przyznaniu przedsiębiorstwa jednemu z małżonków i obowiązku spłaty w ratach, w odpowiednim stosunku do udziału w kwocie stanowiącej równowartość przedsiębiorstwa, to konieczne było jednoczesne rozliczenie stron z tytułu pożytków, jakie przedsiębiorstwo stron przyniosło po ustaniu wspólności ustawowej. Sąd powinien był jednocześnie orzec w kwestii osobistych nakładów pracy małżonków w funkcjonowaniu i rozwoju przedsiębiorstwa.

Braki w postępowaniu dowodowym

Sąd Najwyższy wskazał, że skoro sąd pierwszej instancji nie przeprowadził pełnego postępowania dowodowego na okoliczność wskazanych żądań jednego z małżonków, w zakresie który został wyznaczony przedmiotem postępowania częściowego – związanego z rozliczeniami dzielonego przedsiębiorstwa, to orzeczenie sądu odwoławczego uchylającego postanowienie sądu rejonowego do ponownego rozpoznania było trafne.

Tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt V CZ 121/14, LEX nr 1652416.

LEX nr 1652416.