Zagadnienie prawne powstało na tle umowy pożyczki i umowy o kartę kredytową przez Andrzeja S. W listopadzie 2010 r. bank poinformował Andrzeja S., że sprzedał wierzytelność wynikającą z tych umów. Nakazem zapłaty w postepowaniu upominawczym nakazano Andrzejowi S. zapłatę na rzecz firmy F.F. SA 22 tys. 871 zł wraz z odsetkami i kosztami. Następnie orzeczeniu nadano klauzulę wykonalności. 
 
Oddalenie powództwa
Sąd Rejonowy rozpatrujący sprawę o podział majątku dorobkowego ustalił, że w skład majątku wspólnego Andrzeja S. i Krystyny S. wchodzi mieszkanie, a którym połączone jest prawo własności części działki  o wartości 130 tys. zł. Lokal ten został przydzielony Krystynie S. Sąd uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Dlatego, że podział majątku wspólnego dłużnika nie nastąpił na podstawie ugody, lecz w wyniku zgodnego wniosku stron. W wyniku tego podziału zona dłużnika stała się właścicielką lokalu. W tej sprawie - zdaniem sądu - zachodzi szczególna sytuacja, gdyż wierzyciel zaskarżył czynności procesowe. Wymagają one orzeczenia sądu i nie rodzą bezpośrednich skutków prawnych. W doktrynie przyjęło się bowiem uważać, że przedmiotem zaskarżenia w skardze pauliańskiej mogą być wyłącznie czynności prawne o charakterze technicznym, takie jak czyny niedozwolone, przerobienie rzeczy itd. 
 
Zasady odpowiedzialności
Art. 527 k.c. dotyczy tzw. skargi pauliańskiej. Umożliwia ona ochronę wierzyciela przed wyprowadzaniem majątku przez dłużnika. Zdarza się bowiem, że nieuczciwy dłużnik próbuje wyzbyć się majątku mogącego podlegać egzekucji, np. poprzez  dokonywanie darowizn na rzecz członków rodziny czy sprzedawanie składników majątku po zaniżonej cenie. Czynność taka może zostać jednak skutecznie zakwestionowana przez wierzyciela. Zgodnie bowiem z art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Z kolei czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny. Ponadto jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Domniemanie to obowiązuje również w przypadku, gdy korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych.

Błędna wykładnia
Od wyroku Sądu Rejonowego z 3 kwietnia 2009 r. apelację złożył powód, firma F.F. SA. Wniósł on o uznanie za bezskuteczny podział majątku małżonków. Uznał bowiem, że interpretacja przepisów dotyczących skargi pauliańskiej powinna być dokonywana w taki sposób, aby zapewnić ich jak największą skuteczność.
Sąd Okręgowy rozpatrujący tę sprawę powziął wątpliwość, którą przedstawił Sądowi Najwyższemu w pytaniu: czy czynność procesowa dłużnika w postaci zgody na przyznanie własności rzeczy wspólnej innemu współwłaścicielowi bez pełnego ekwiwalentu, zaakceptowana orzeczeniem Sądu, może być skuteczną podstawą roszczenia uznania bezskuteczności z przepisu art. 527 k.c., przy zaistnieniu przesłanek tam unormowanych?
Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą  przedmiotem skargi pauliańskiej może być czynność procesowa dłużnika w postaci zgody wyrażonej w postępowaniu o zniesienie współwłasności rzeczy wspólnej na przyznanie własności rzeczy drugiemu współwłaścicielowi bez ekwiwalentu z jego strony.

Sygnatura akt III CZP 56/15, uchwała 3 sędziów SN z 8 października 2015 r.

Konrad Osajda
  Niewypłacalność spółki z o.o. Odpowiedzialność członków zarządu wobec jej wierzycieli